Wat is een boostervaccin?
Meeste vaccins verliezen werking gaandeweg
Een boostervaccin is een extra dosis van een eerder gegeven vaccin. Bijna alle vaccins verliezen gaandeweg hun werking.
Een boostervaccin is bedoeld om het immuunsysteem – met name de B- en T-cellen, die ongewenste indringers herkennen en aanvallen – te herinneren aan de eerdere door het vaccin opgewekte respons, zodat het immuunsysteem de ziekte weer kan bestrijden.
Een boostervaccin stelt de ontvanger bloot aan het zogeheten antigeen waartegen het vaccin bescherming moet bieden. In het geval van het coronavirus is het antigeen een oppervlakte-eiwit op de virusdeeltjes.
Zo werkt een boostervaccin
Eerste infectie
Als een vaccin wordt toegediend, worden de zogeheten T- en B-cellen van je immuunsysteem geactiveerd. Net als bij een gewone infectie vallen T-cellen (blauw) de onbekende dreiging aan. Ze activeren B-cellen (rood), die o.a. de plasmacellen (oranje) in het bloed leren om antistoffen (groene Y’s) te maken tegen het betreffende virus.
In de wacht
Na verloop van tijd neemt het aantal antistoffen (groen) af. T- en B-cellen (blauw en rood) circuleren nog een tijdlang, en een speciaal type B-cellen – geheugencellen (rood met groene antistoffen) – ligt op de loer in onder meer de milt en de lymfeklieren.
Wakker geschud
Als het lichaam een boostervaccin krijgt, worden de geheugen-B-cellen snel gereactiveerd en vermeerderen ze zich. De hele immuunrespons begint van voren af aan, maar sneller dan voorheen, en er worden meer antistoffen (groene Y’s) geproduceerd dan eerst.
Ook voor veel vaccins tegen andere ziekten zijn boosters nodig.
Zo moet de griepprik elk jaar worden gegeven, en het tetanusvaccin om de tien jaar.
VIDEO: Daarom hebben sommige vaccins boosters nodig
Boostervaccin is aanpasbaar
Meestal zijn boostervaccins identiek aan de eerste prik. Maar ze kunnen ook worden aangepast aan bijvoorbeeld nieuwe virusvarianten.
Pfizer en Moderna werken aan geoptimaliseerde boostervaccins, die beter werken tegen nieuwe coronavarianten.
Beide vaccins zijn gebaseerd op de nieuwe mRNA-technologie, waardoor ze makkelijk kunnen worden aangepast aan bijvoorbeeld de omikronvariant.
Feiten over de omikronvariant
- Naam: Omikron (Engels: Omicron) of B.1.1.529
- Oorsprong: De variant komt waarschijnlijk uit zuidelijk Afrika en werd op 23 november 2021 geïdentificeerd.
- Besmettelijkheid: Volgens een nog niet collegiaal getoetst Deens onderzoek is omikron ongeveer anderhalf keer zo besmettelijk als de deltavariant. En de deltavariant is weer circa 50-60 procent besmettelijker dan de alfavariant, die zich begin 2020 verspreidde.
- Mutaties: De variant heeft meer dan 50 mutaties, waarvan 43 op het ‘spike-eiwit’ waarmee het virus de lichaamscellen infecteert. Ter vergelijking: de deltavariant heeft 18 mutaties op het spike-eiwit.
- Symptomen: Onderzoek duidt erop dat omikron klachten veroorzaakt als zware vermoeidheid, pijn in het lichaam en hoofdpijn. Klachten als hoesten en verlies van reuk en smaak treden minder vaak op.
- Risico op ernstige ziekte: Voorlopige data wijzen erop dat de kans om in het ziekenhuis te belanden met de omikronvariant half zo groot is als met de deltavariant.
Boostervaccin en bijwerkingen
Bijwerkingen lijken op de bekende
Er zijn geen aanwijzingen dat er risico’s kleven aan een derde prik tegen het coronavirus, maar het onderzoek is nog beperkt.
In de VS hebben circa een miljoen mensen een boostervaccin gekregen, en volgens de Amerikaanse gezondheidsdienst is er geen reden tot bezorgdheid.
Het boostervaccin lijkt dezelfde bijwerkingen te hebben als de eerste vaccinatie.
Dit zijn de bijwerkingen van het Pfizer-vaccin, die in grote lijnen overeenkomen met die van de andere vaccins.
Veelvoorkomende bijwerkingen
Bij meer dan 1 op de 10:
- Pijn/gevoeligheid rond de plek van de inenting (+80% van de gevaccineerden)
- Vermoeidheid (+60%)
- Hoofdpijn (+50%)
- Spierpijn (+30%)
- Koude rillingen (+30%)
- Pijn in de ledematen (+20%)
- Koorts (+10%)
Veelvoorkomende bijwerkingen
Bij maximaal 1 op de 10:
- Zwelling op de plek van de inenting
- Roodheid op de plek van de inenting
- Misselijkheid
Zeldzame bijwerkingen
Bij maximaal 1 op de 100:
- Opgezette lymfeklieren
- Algehele malaise
Het overzicht is gebaseerd op de lijst van de Britse autoriteiten.
Moet iedereen een boostervaccin krijgen?
De werking van de coronavaccins neemt gaandeweg af.
Dat komt door:
- De dalende immuunrespons
- De opkomst van nieuwe virusvarianten
Beide factoren beïnvloeden het percentage gevaccineerden dat geen COVID-19 krijgt.
Volgens Pfizer-BioNTech daalt de effectiviteit van het vaccin van het bedrijf in zes maanden van 96 tot 84 procent. Daarom raken veel gevaccineerden nu besmet, vooral met de nieuwe omikronvariant.
Daarom bieden veel landen op dit moment een boosterprik aan bepaalde leeftijds- en bevolkingsgroepen of aan de hele bevolking aan.
In Nederland krijgt iedereen vanaf 18 jaar 3 maanden na de laatste vaccinatie of coronabesmetting een boosterprik aangeboden. In België is dat 2 maanden na een vaccinatie met Janssen of 4 maanden na de tweede dosis van de overige vaccins.
In de VS krijgt iedereen sinds eind september 2021 een derde prik aangeboden, minstens acht maanden na de tweede prik van de oorspronkelijke vaccinatie.
Dat is ook in enkele andere Europese landen het geval, zoals Denemarken en Groot-Brittannië. In bijvoorbeeld Noorwegen en Finland is de boosterprik alleen nog voor bepaalde groepen.
Twee prikken beschermen je nog steeds
Volgens sommige deskundigen kan de afnemende bescherming door verschillende factoren worden verklaard – zoals gedragsverandering en meer testcapaciteit – en beschikken we daarom niet over de wetenschappelijke basis om boostervaccins aan te bevelen.
Bovendien suggereren voorlopige resultaten dat de vaccins ondanks alles ernstige ziekte, ziekenhuisopname en overlijden voorkomen.
De wereldgezondheidsorganisatie WHO hamert erop dat
eigenlijk eerst de hele wereldbevolking moet worden gevaccineerd, voordat we boosterprikken gaan zetten, om verdere mutaties te vermijden.
VIDEO: Directeur-generaal WHO adviseert te wachten met boostervaccins
Directeur-generaal van de WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus roept op te wachten met boostervaccins, omdat grote delen van de wereldbevolking nog helemaal niet zijn gevaccineerd.
Welk boostervaccin krijg jij?
De Amerikaanse gezondheidsdienst beveelt aan dat mensen een booster krijgen met hetzelfde vaccin als dat wat ze oorspronkelijk hebben gehad.
Maar uit kleinere onderzoeken blijkt dat het een voordeel kan zijn om een derde prik met een mRNA-vaccin als Moderna of Pfizer te krijgen als je eerder met een ander type bent gevaccineerd.
De WHO waarschuwt echter tegen het mixen en matchen met vaccins.
Verschillende richtlijnen voor verschillende vaccins:
- De Amerikaanse gezondheidsdienst CDC heeft tot dusver Pfizer/BioNTech en Moderna goedgekeurd als boostervaccin.
- In het geval van Janssen verwacht het CDC ook dat de ontvangers een booster nodig hebben, maar omdat dit vaccin later is goedgekeurd, worden er nog data verzameld.
- AstraZeneca is niet goedgekeurd in de VS, maar in Groot-Brittannië wachten de autoriteiten nog op data over de eventuele behoefte aan een derde prik.
Volgens sommige onderzoekers zal een boostervaccin in het geval van het coronavirus de bescherming versterken en de werkingsduur verlengen.
Daarom zal een boostervaccin voor de meeste mensen hopelijk voorlopig de laatste prik zijn.