Op dit moment hebben naar schatting 1,5 miljoen mensen in Nederland tenminste één coronavaccinatie ontvangen. De meesten van hen zullen daarvan enige bijwerkingen ervaren.
Hoewel het woord een negatieve klank heeft, zijn verreweg de meeste bijwerkingen juist goed: ze geven aan dat je een sterk immuunsysteem hebt, dat de aanval heeft ingezet.
Daarom hebben vaccins bijwerkingen
Het is belangrijk onderscheid te maken tussen
- bijwerkingen
- vaccinatieschade
Bijwerkingen zijn doorgaans milde symptomen als hoofdpijn, koorts en pijn, die op de bijsluiter staan. Ze zijn normaal en volkomen ongevaarlijk voor de meeste gezonde en fitte mensen.
Bijwerkingen treden op wanneer het immuunsysteem van het lichaam reageert op de werkzame stoffen van het vaccin, zoals een onschadelijk verkoudheidsvirus met corona-DNA. Bovendien kunnen de versterkende hulpstoffen in het vaccin bijwerkingen geven.
Bijwerkingen zijn een goed teken
Als je bijwerkingen krijgt, is dat een teken van gezondheid, want het immuunsysteem staat dan kennelijk op scherp.
Je hoeft echter niet bang te zijn dat het vaccin niet werkt als je geen bijwerkingen krijgt.
Zo heeft circa 55 procent van de mensen die de eerste prik met het Moderna-vaccin hebben gehad, geen bijwerkingen.
Rondreis van de vaccins leidt tot bijwerkingen
Een vaccin heeft zowel lokale als algemene bijwerkingen, afhankelijk van de actie van het immuunsysteem.
Het vaccin wordt in de spier geïnjecteerd. Het weefsel wordt beschadigd en het lichaam reageert op de dreiging van de actieve stoffen en hulpstoffen.
Het immuunsysteem valt aan door immuuncellen naar de injectieplaats te sturen. Het lichaam activeert signaalstoffen, zoals vasodilatoren en cytokinen, die respectievelijk de bloedbanen verwijden en de actie van het immuunsysteem coördineren. De reactie veroorzaakt soms lokale pijn, roodheid en zwelling.
Sommige signaalstoffen reizen door de bloedbaan en alarmeren andere delen van het lichaam, zoals de lever.
Door de verplaatsing van de signaalstoffen door het bloed treden er algemene bijwerkingen op, zoals koorts, spierpijn, hoofdpijn en vermoeidheid.
De verschillen in bijwerkingen laten gewoon zien dat het immuunsysteem per persoon verschilt, net zoals niet iedereen evenveel last heeft van een griep.
Prik twee geeft vaker bijwerkingen dan de eerste. Na de tweede prik met het vaccin van Moderna had bijna 80 procent bijwerkingen.
Toch zijn de mensen die geen bijwerkingen krijgen even goed beschermd tegen COVID-19 als mensen die last krijgen van bijvoorbeeld hoofdpijn, koorts of spierpijn.
In de tweede ronde herkennen de meeste immuunsystemen de werkzame stoffen van het vaccin. Het lichaam heeft ervan geleerd en gaat zich daarom direct verdedigen, en de signaalstoffen reizen rond in de bloedbaan en starten de bijwerkingen.
Vaccinatieschade is het ernstigst
Vaccinatieschade is een sterkere reactie dan de milde symptomen van bijwerkingen.
Onderzoekers kunnen over vaccinatieschade hooguit zeggen dat deze ernstiger maar ook zeldzamer is dan gewone bijwerkingen. Meestal is er geen rode lijn in te vinden, want het zijn individuele reacties op bijvoorbeeld allergieën of defecten in het immuunsysteem.
De behoefte om vaccinatieschade te onderscheiden van bijwerkingen ontstond eind 20e eeuw door het toenemende aantal schadevergoedingseisen na vaccinatie.
Vaccinatieschade is meestal niet opgenomen in de bijsluiter, omdat deze niet is ontdekt in de testfase van het vaccin. Het kan bijvoorbeeld gaan om een anafylactische shock – of om trombose.
Farmaceuten erkennen een bijwerking doorgaans pas als die bij 1 op de 100.000 mensen optreedt.
In de huidige kwestie met het coronavaccin van AstraZeneca dat mogelijk kan leiden tot trombose, heeft het Europees Geneesmiddelenbureau tot nu toe na 34 miljoen vaccinaties 222 gevallen van trombose geregistreerd.
Ter vergelijking: van de 100.000 mensen die COVID-19 oplopen, overlijden er 1000 tot 2000.
Onderzoekers zeggen ook dat het risico op een ernstige reactie op een coronavaccin opweegt tegen de bescherming die het vaccin biedt tegen COVID-19.
Meer dan 18.000 mensen hebben het AstraZeneca-vaccin in Denemarken gekregen en het Deense Geneesmiddelenbureau heeft 1690 meldingen van bijwerkingen ontvangen, waarvan veruit de meeste bekend en onschadelijk zijn. Een sterfgeval door trombose na de inenting wordt onderzocht.