De Italiaanse chirurg Sergio Canavero heeft een visie. Hij wil geschiedenis schrijven.
Hij ziet een OK voor zich, vol chirurgen en verpleegkundigen. Midden in de operatiekamer liggen twee levenloze mensen – eentje zonder hoofd.
Met een zeer dun mes snijdt Canavero het hoofd van de andere patiënt af en schuift het voorzichtig naar het hoofdloze lichaam van de persoon ernaast.
Sergio Canavero werkte 22 jaar als neurochirurg in het universitair medisch centrum van Turijn, Italië. Al in 1982 begon hij te werken aan het idee van een hoofdtransplantatie.
De gevoelige zenuwuiteinden worden aan elkaar gelijmd om het hoofd en het nieuwe lichaam te laten samenwerken.
De patiënt gaat naar de intensive care en wordt in coma gebracht. Drie of vier weken later wordt hij wakker – een leven met een nieuw lichaam wacht op hem.
Sergio Canavero’s plan klinkt als een scène uit het verhaal van Frankenstein, maar hij is bloedserieus. Hij wil als eerste ter wereld een menselijk hoofd op een ander lichaam transplanteren.
In 2015 was het visioen bijna werkelijkheid geworden – maar alles liep anders dan de dokter gepland had.
Het regent kritiek
In 2015 legde Canavero zijn project aan de wereld voor op een medisch congres in Maryland (VS), en hij had ook al de man gevonden die het hoofd zou leveren voor de baanbrekende operatie: de 30-jarige Russische IT’er Valeri Spiridonov.
De Rus heeft de ongeneeslijke ziekte van Werdnig-Hoffmann, die zijn lichaam langzaam verlamt. Deze zal uiteindelijk zijn ademhalingsspieren verlammen en hem verstikken. Daarom zag Spiridonov in Canavero’s project zijn enige uitweg.
Door zijn hoofd over te brengen naar een hersendode met een gezond lichaam zou Spiridonov misschien nog een lang en normaal leven kunnen leiden.
Valeri Spiridonov lijdt aan de ziekte van Werdnig-Hoffmann. Die komt al in het eerste halve levensjaar tot uiting, en weinig mensen worden er volwassen mee.
Op het congres zei Canavero dat de ingreep volgens hem binnen twee jaar zou kunnen plaatsvinden. Intussen zou hij zijn methode op proefdieren verfijnen.
Met zijn aankondiging veroorzaakte de Italiaan wereldwijd verontwaardiging. Onderzoekers deden de plannen af als wetenschappelijk krankzinnig en zeer onethisch. Velen voerden als argument aan dat de zenuwen in het ruggenmerg blijvend beschadigd konden worden en dat de patiënt verlamd zou raken – of de operatie niet zou overleven.
Maar Sergio Canavero legde de kritiek naast zich neer.
Chirurg gaat naar China
Canavero wilde zijn omstreden operatie in 2017 uitvoeren. Maar toen verloor hij zijn baan in het universitaire ziekenhuis in Turijn, Italië – en hij wist bij instanties in Europa en de VS geen financiële steun voor zijn project los te peuteren.
Als zijn plan wilde slagen, zou hij nieuwe wegen moeten bewandelen. Dus zocht hij contact met de Chinese chirurg Xiaoping Ren, die aan de Harbin Medical University in China onderzoek deed naar transplantaties. Daar trad Canavero aan als professor met Ren als partner.
In 2016 verkondigde Canavero dat hij en zijn team een hoofdtransplantatie hadden uitgevoerd – maar de ingreep was op apen toegepast, en het team had niet geprobeerd om het ruggenmerg van het getransplanteerde hoofd te verbinden met dat van het lichaam. Dit is wel nodig als het hoofd het lichaam moet besturen.
Het hoofd van de aap kwam echter nooit meer bij bewustzijn, tot het dier om ethische redenen werd geëuthanaseerd.
In 2017 ging Canavero een stap verder. De Italiaan verklaarde nu dat de operatie met succes op mensen was uitgevoerd. Bij nader onderzoek bleken deze personen echter twee lijken te zijn.
Niettemin ging Canavero onverdroten door met het project.
Hoofdpersoon haakt af
Het jaar 2017 ging voorbij zonder dat de Italiaan zijn operatie voltooide. Maar hij was er bijna, beloofde de chirurg.
In 2018 gebeurde er echter iets waar Canavero niet op gerekend had: Valeri Spiridonov, zijn proefpersoon, haakte af. Spiridonov zei dat hij een vriendin en kind had en nu het beste van zijn laatste jaren met zijn gezin wilde maken.
Of dit waar is of dat Spiridonov om een andere reden afhaakte, is onduidelijk, maar Canavero zat zonder hoofdpersoon.
Ook daardoor liet hij zich niet uit het veld slaan. En hij beweert nu dat het enige wat een succesvolle hoofdtransplantatie in de weg staat het wantrouwen van de wetenschap tegen het project is.
Tegenstanders daarentegen zeggen dat Canavero zijn onderzoeksresultaten opblaast zonder dat hij zijn buitenissige beweringen kan bewijzen.
Volgens de arts komt het wantrouwen voort uit het feit dat critici het belang van zijn werk niet inzien. Het doel van zijn onderzoek is altijd geweest het leven van terminaal zieke mensen te helpen en te verlengen. En dat doel is niet veranderd.
Dus zet Sergio Canavero zijn onderzoek voort – en zijn omstreden plannen blijven ongewijzigd.