Zeker 55 miljoen mensen lijden wereldwijd aan dementie – de zevende doodsoorzaak.
De laatste jaren hebben verschillende studies aangetoond dat tandvleesontsteking en zelfs virusinfecties de hersencellen kunnen aantasten en het risico kunnen verhogen op alzheimer, dat tot 70 procent van alle vormen van dementie uitmaakt.
In februari 2022 bleek uit een onderzoek van Griffith University in Australië dat bacteriën uit de neus ook tot de hersenen kunnen doordringen en daar een kettingreactie op gang kunnen brengen die tot de slopende aandoening leidt. Daarom komen de onderzoekers nu met een waarschuwing
Bacteriën reizen via zenuwen
De nieuwe boosdoener is een redelijk gewone chlamydiabacterie, die verschillende infecties van de luchtwegen veroorzaakt.
Af en toe belandt hij in de hersenen, en in hun proeven brachten de onderzoekers de route in kaart die de bacterie aflegt van de slijmvliezen in de neus tot achter de beschermende barrière van de hersenen.
Bij muizen konden ze volgen hoe de bacterie, C. pneumoniae, in slechts 72 uur door de zenuwbanen in de neus kruipt en doordringt tot de reukzenuw in de voorhersenen.
Een microscoopbeeld van de reukzenuw bij muizen. De bacterie Chlamydia pneumoniae (groen) infecteert hersencellen (blauw) en veroorzaakt een opeenhoping van het eiwit bèta-amyloïd (rood).
Klontjes beschadigen zenuwcellen
Van hieruit kunnen ze de rest van het brein bereiken, en daar binnen enkele dagen een ravage aanrichten.
In het lab observeerden de onderzoekers hoe het eiwit bèta-amyloïd zich ophoopt tussen de hersencellen. Dit eiwit is eerder al in verband gebracht met alzheimer.
Ze konden ook volgen hoe de bacterie vanuit de reukzenuw de cellen infecteert waaruit het steunweefsel van de hersenen is opgebouwd – zogeheten gliacellen.
De steuncellen vormen meer dan de helft van de hersenen en beschermen normaliter tegen bacteriën. Maar als de steuncellen eenmaal met C. pneumoniae geïnfecteerd zijn, helpen ze juist de bacterie om de rest van de hersenen aan te vallen en te verslinden.
Alzheimer kan brein op twee manieren aantasten
Plaquevorming in de hersenen: Eiwitten, bèta-amyloïd geheten, hopen zich op en vormen klontjes in de hersenen. De klontjes worden amyloïde plaques genoemd en tasten het hersenweefsel aan.
Kluwens: Het eiwit tau, dat een draadachtige structuur heeft, wikkelt zich in andere tau-eiwitten en vormt ‘kluwens’ in de hersencellen. Daardoor kunnen bijvoorbeeld zenuwcellen niet meer met elkaar communiceren.
Er wordt gewerkt aan een behandeling
Hoewel de experimenten bij muizen werden gedaan, denken de onderzoekers dat de resultaten ook voor mensen gelden – omdat muis en mens dezelfde zenuwen hebben en door dezelfde bacterie geïnfecteerd kunnen worden.
Daarom werken ze al aan behandelingen om de bacterie af te remmen voordat hij de hersenen en het geheugen aantast.
Een mogelijkheid is om de steuncellen van de hersenen te helpen door de bacterie met geneesmiddelen te bestrijden als hij eenmaal achter de beschermende barrière van de hersenen is doorgedrongen.
Een andere mogelijkheid wordt al onderzocht: een vaccin tegen de chlamydiabacterie, dat voorkomt dat die vanuit de neus in de reukzenuw terechtkomt.
Slechte gewoonte kan risico vergroten
De experimenten toonden daarnaast aan dat de infectie aan de zenuwen van de muizen verergerde bij schade aan het dunne weefsel dat de binnenkant van de neusholte bedekt.
Daarom komen de onderzoekers nu met een simpele waarschuwing, die de kans op een infectie met de chlamydiabacterie wellicht kan verkleinen.
‘Het is niet verstandig om in je neus te peuteren of neushaartjes uit te trekken, want dit kan de binnenkant van de je neus beschadigen,’ zegt neurowetenschapper James St John van Griffith University.
‘Als je het slijmvlies van de neus beschadigt, kunnen er meer bacteriën in je hersenen komen,’ legt hij uit.