Al staan de komende maanden voor de meeste mensen in het teken van zomerzon en vakantie, de autoriteiten maken zich op voor de dreiging van de herfst en winter: een sterke toename van het aantal coronapatiënten.
Maar een serieus lichtpunt is dat we nu een nieuw wapen in handen hebben, dat door de WHO is uitgeroepen tot ‘de beste behandeling voor hoogrisicopatiënten tot nu toe’.
Het middel, paxlovid, is een pil die door het farmaceutische bedrijf Pfizer is ontwikkeld en wordt toegediend aan patiënten die besmet zijn maar nog geen ernstige symptomen vertonen.
In de eerste klinische proeven wist de pil het risico van ziekenhuisopname bij hoogrisicocoronapatiënten met maar liefst 89 procent te verminderen. Reden voor wetenschappers over de hele wereld om grote woorden te gebruiken.
‘Deze pil kan een gamechanger worden, omdat hij preventief gebruikt kan worden. Samen met vaccins is dit heel positief,’ zegt Lone Simonsen, epidemioloog en hoofd van het pandemiecentrum aan de Deense universiteit van Roskilde.
De nieuwe coronapillen bestaan uit twee bestanddelen en moeten als twee pillen om de 12 uur ingenomen worden, gedurende vijf dagen na de besmetting.
‘Je kunt je voorstellen dat de pil bijvoorbeeld wordt ingezet als er een uitbraak is in een verpleeghuis, en dat kan een enorm effect hebben,’ zegt ze.
Maar hoe kan een pil het virus bestrijden als het eenmaal in het lichaam is? En waarom geven we de pil niet gewoon aan iedereen die besmet is? Lees hier de antwoorden.
Wat is paxlovid?
Paxlovid is een antivirusmiddel dat bestaat uit twee bestanddelen in één verpakking.
Het ene bestanddeel is nirmaltrevir, dat voorkomt dat het coronavirus zich in onze cellen massaal vermeerdert en in het lichaam nieuwe virusdeeltjes aanmaakt.
Het andere bestanddeel is retinovir, dat nirmaltrevir helpt langer in het lichaam te blijven, zodat het het coronavirus beter kan bestrijden. Met dit geneesmiddel werden ooit hiv en aids behandeld.
Paxlovid wordt gedurende vijf dagen om de 12 uur als twee pillen ingenomen – na besmetting, maar voordat de ernstige symptomen beginnen.
Wanneer het coronavirus in de buurt van een lichaamscel komt, werkt het spike-eiwit als een soort sleutel die zich bindt aan moleculen die op het celoppervlak zitten, zogenoemde receptoren. Wetenschappers hebben onlangs ontdekt dat het coronavirus zich bindt aan een speciale receptor op onze cellen, de ACE2, die bijvoorbeeld in de longen voorkomt.
Zo valt het coronavirus je lichaam aan
Het belangrijkste wapen van het coronavirus is het vermogen om de machinekamer van onze cellen als fabriek te gebruiken om zichzelf massaal te vermeerderen. Lees hoe virusdeeltjes het lichaam binnendringen en ons ziek maken in deze snelgids van twee minuten.
Hoe effectief is het?
In een klinische proef van november 2021 bracht paxlovid het risico op ziekenhuisopname en overlijden bij risicopatiënten met wel 89 procent terug – als de pillen drie dagen na de eerste symptomen werden ingenomen.
Als de pillen binnen vijf dagen na de eerste symptomen werden ingenomen, verminderden ze het risico met 85 procent.
In twee recentere proeven met 3078 coronapatiënten verminderden de pillen het risico ook met 85. Onder de hoogrisicopatiënten kan dit volgens de WHO leiden tot 84 ziekenhuisopnamen per 1000 patiënten minder.
Hoe bestrijdt paxlovid het coronavirus in het lichaam?
Als je corona hebt, dringt het virus je cellen binnen en gebruikt het die als een fabriek om zich massaal te vermeerderen. En van zo veel virusdeeltjes word je ziek.
Dit proces wordt door de paxlovidpillen gestopt.
Om de cellen te kapen en zichzelf te kopiëren heeft het coronavirus een bepaalde ‘eiwitschaar’ nodig, een protease. Het protease knipt de eiwitten van het virus in stukjes, zodat ze actief worden en capsules kunnen vormen voor nieuwe virusdeeltjes vol met genetisch materiaal.
Maar door zich te binden aan het protease waar het moet knippen, schakelt paxlovid de schaar uit. En dat is een effectief middel tegen een virus als corona, aldus Magnus Kjærgaard, universitair hoofddocent aan de faculteit voor Moleculaire Biologie en Genetica van de Deense universiteit van Aarhus, die veel weet van eiwitten en de werking van moleculaire mechanismen.
‘Er zijn verschillende punten in de levenscyclus van het coronavirus waarop je kunt ingrijpen om het virus uit te schakelen – het protease is een van die punten,’ licht hij toe.
De nieuwe coronapil bindt zich aan de ‘eiwitschaar’ van het coronavirus, als een sleutel in een slot, en voorkomt dat het virus zich massaal in onze cellen vermeerdert en ons ziek maakt.
Waarom geven we die pil dan niet gewoon aan alle coronapatiënten?
De WHO beveelt niet aan de pillen aan patiënten met een lager risico te geven, want daar zitten nauwelijks voordelen aan.
En volgens Magnus Kjærgaard is het belangrijk om het middel spaarzaam in te zetten om resistentie te voorkomen.
‘Paxlovid past als een sleutel in een slot van het coronavirusprotease, maar er is weinig voor nodig om het niet meer te laten passen. Waarschijnlijk kan één mutatie al genoeg zijn,’ legt hij uit.
‘Als we op grote schaal paxlovid toepassen, zal het een overlevingsvoordeel voor het virus zijn als het resistent is. Naar verwachting zullen de virusvarianten die resistent zijn tegen paxlovid dan de overhand krijgen, en dan werkt het middel niet meer. Hoe meer we het gebruiken, hoe sneller we verwachten dat het virus resistent wordt.’