De hersenziekte alzheimer is met twee van de drie gevallen wereldwijd de meest voorkomende vorm van dementie.
Bij patiënten sterven de hersencellen geleidelijk af, waardoor mentale functies als geheugen, oriëntatievermogen en oordeelsvermogen achteruitgaan, net zo lang tot de patiënt overlijdt.
Tot nu toe was de geneeskunde vooral bezig met het ontwikkelen van medicijnen om de aantasting van de hersenen af te remmen.
Maar nu hebben onderzoekers van Stanford University in de VS mogelijk een manier gevonden om te voorkomen dat mensen met dementie hun geheugen kwijtraken.
Door ruggenmergvocht van jonge muizen te injecteren bij oudere muizen, wisten de wetenschappers het geheugenverlies af te remmen dat doorgaans optreedt als de knaagdieren richting het eind van hun leven gaan.
Ruggenmergvocht in hersenen gepompt
Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature en is gebaseerd op een onderzoek uit 2014, toen hetzelfde team bewees dat oude muizen een beter geheugen en oriëntatievermogen krijgen als ze bloed van jonge muizen ingespoten krijgen.
Deze keer willen ze weten of een dosis jong ruggenmergvocht bij oudere muizen net zo’n positief effect zou hebben op het geheugen.
Daartoe namen ze in totaal 10 microliter ruggenmergvocht (circa een vijfde van een waterdruppel) af bij honderden muizen van tien weken oud.
Dat deden ze door een gaatje te maken in de nek van de muizen en een microscopisch kleine hoeveelheid vocht uit een holte bij de hersenen te zuigen.
Vervolgens boorden de onderzoekers een gaatje in de schedel van de oudere muizen en brachten ze het jonge ruggenmergvocht via een geïmplanteerd pompmechanisme over naar de hersenen.
De onderzoekers namen ruggenmergvocht af bij honderden muizen van tien weken oud. Daar waren ze maanden mee zoet.
Muizen krijgen pieptoon te horen
Een paar weken na de ingreep werden de muizen blootgesteld aan een aantal prikkels (een pieptoon en een lichtflits), die ze enkele weken eerder hadden leren associëren met een elektrische schok.
Jongere dieren slaan herinneringen op aan deze pijnlijke ervaringen, die weken of maanden in stand blijven, maar oudere muizen kunnen dat niet meer.
Anders dan de jongere muizen reageerden de onbehandelde, oudere muizen dan ook niet op het geluid en het licht die een schok aankondigden, door te verstijven.
Maar de oudere muizen die het jonge ruggenmergvocht hadden gekregen, deden dat wel. Als ze de lichtflits zagen of de pieptoon hoorden, verstijfden ze onmiddellijk.
Volgens de onderzoekers bewijst dit dat de behandelde muizen de herinneringen aan de schokken veel beter hadden bewaard dan de onbehandelde.
Uit genetische tests van de muizen bleek na afloop dat het jonge ruggenmergvocht vooral een positieve invloed had op een aantal gespecialiseerde cellen in de hersenen, zogeheten oligodendrocyten, die belangrijk zijn voor het geheugen.
Verder bleek dat de oligodendrocyten met name positief reageerden op het eiwit FGF17 uit het ruggenmergvocht, dat normaal verdwijnt bij het ouder worden.
Het jonge ruggenmergvocht versterkte vooral een aantal vetrijke steuncellen in de hersenen, oligodendrocyten (groen), die als een soort isolatie voor de zenuwcellen in de hersenen dienen.
Bruikbaar medicijn is er nog lang niet
Het succes met het verbeteren van het geheugen met het eiwit FGF17 kan heel belangrijk worden voor het behandelen van dementie.
Als er een synthetische stof kan worden geproduceerd die op FGF17 lijkt, kan het geheugenverlies bij de gevreesde ziekte mogelijk geremd of voorkomen worden.
Het duurt echter nog enige tijd voor dit eventueel werkelijkheid wordt. Er zijn alleen nog proeven met muizen gedaan, en van tests op mensen is nog geen sprake.
Daarnaast moeten de onderzoekers nog uitzoeken hoe het medicijn op een veilige manier op de juiste plaats in de hersenen kan komen.