Maskers die voldoen aan medische standaarden, zoals FFP3 of N95, vangen het coronavirus op uit de lucht. Dit type masker, ook wel ademhalingsbeschermingsmasker genoemd, dekt de mond en neus af, en sluit goed aan op het gezicht.
Het coronavirus zweeft niet – zoals sommige andere ziekteverwekkers – rond in de lucht. Het bevindt zich in zogenaamde aerosolen. Dit zijn microscopisch kleine druppeltjes lichaamsvocht in de vorm van slijm of snot, die door de lucht worden verspreid doordat iemand hoest of niest.
Als een ademhalingsbeschermingsmasker van topkwaliteit op de juiste manier wordt gebruikt, dan kan het voorkómen dat het virus in aerosolvorm het lichaam via de luchtwegen binnendringt en iemand besmet raakt.
Masker biedt een vals gevoel van veiligheid
In het algemeen bieden mondkapjes en ademhalingsbeschermingsmaskers – zelfs van topkwaliteit – echter niet meer dan een vals gevoel van veiligheid.
Ten eerste kan het coronavirus op diverse andere manieren het lichaam binnendringen dan alleen via de luchtwegen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan oppervlakken die een besmette persoon heeft aangeraakt en waar het virus op is achtergebleven in de vorm van aerosolen. Als je het oppervlak vervolgens aanraakt, komt het virus op je handen terecht en kan het alsnog het lichaam binnendringen doordat je je gezicht aanraakt.
Daarom raden gezondheidsinstanties aan om regelmatig en zeer grondig je handen te wassen met zeep of desinfecterende gel.
Ten tweede kan het coronavirus het lichaam binnendringen de ogen. De cellen die we hier aantreffen, zijn – in tegenstelling tot huidcellen – levende cellen. Ze zijn kwetsbaar en het virus kan ze razendsnel binnendringen. Daarom beschikt het ziekenhuispersoneel in bijvoorbeeld China ook over oogbescherming die wat weg heeft van een duikbril.
Daarnaast moet het ademhalingsbeschermingsmasker ook op de juiste manier worden gebruikt om optimale bescherming te bieden. Dit bleek bijvoorbeeld tijdens de uitbraak van SARS, het neefje van het coronavirus, in 2002 en 2003. Het medisch personeel werd beschermd conform alle medische voorschriften, maar raakte desondanks besmet.
Wat bleek? Ze hadden geen instructies gekregen over hoe ze een masker na gebruik moesten verwijderen. Ze pakten het masker met hun blote handen beet, trokken het van hun gezicht en gooiden het weg. Hierdoor kwamen virusdeeltjes die zich aan de buitenzijde van het masker hadden gehecht, op hun handen terecht waarna ze zichzelf weer besmetten.
De WHO beveelt alleen mondkapjes aan voor zieken en zorgpersoneel:
De kwaliteit is van groot belang
De meeste maskers die in de winkels en online te koop zijn, kunnen je niet tegen virussen beschermen.
Een deel van deze maskers sluit niet goed aan op het gezicht. Denk hierbij aan maskers die patiënten met luchtwegaandoeningen gebruiken in het ziekenhuis. Dit type masker wordt bijvoorbeeld ook gebruikt door tandartsen en is bedoeld om druppeltjes lichaamsvocht af te stoppen die worden verspreid bij het uitademen of als iemand hoest of niest.
Andere maskers filteren wel deeltjes uit, maar alleen de hele grote deeltjes. Kleine deeltjes dringen er makkelijk doorheen. In februari 2020 bleek bijvoorbeeld uit onderzoek met een elektronenmicroscoop dat het coronavirus een diameter heeft van 60 tot 140 nanometer (nm). Een nanometer is een miljardste deel van een meter. Ter vergelijking: een gewone mensenhaar is gemiddeld zo'n 60.000 nm dik, dus het is niet moeilijk voor te stellen dat het coronavirus zelfs door hele kleine gaatjes en filters kan glippen.
De Europese standaard voor filters – FFP – is gebaseerd op het vermogen om deeltjes af te stoppen met een diameter van 300 nanometer of groter.
- FFP1 houdt gegarandeerd ten minste 80% tegen.
- FFP2 houdt gegarandeerd ten minste 94% tegen.
- FFP3 houdt gegarandeerd ten minste 99,95% tegen.
De Amerikaanse N95-standaard is praktisch gelijk aan de Europese FFP3-standaard.
Besmetting met het coronavirus vindt niet door de lucht plaats, maar door middel van aerosolen die een stuk groter zijn dan het virus zelf. Daarom is medisch personeel dat in contact komt met besmette patiënten, voldoende beschermd als ze een FFP3-masker dragen.
De maskers zitten echter niet lekker en het is lastig om ermee te ademen. In de gezondheidszorg mogen ze maximaal drie uur achter elkaar worden gedragen.
Kun je je eigen masker maken van een stofzuigerzak?
De beste stofzuigerzakken en -filters voldoen aan de zogenaamde HEPA-standaard. Deze producten worden gebruikt door mensen met een allergie en ze vangen gegarandeerd 99,95% van alle deeltjes op met een diameter zo klein als 300 nanometer.
Dat komt overeen met een masker met FFP3-markering.
Voordat je je eigen masker gaat maken van een HEPA-stofzuigerzak, moet je eerst even bedenken hoe je het masker op je gezicht kunt laten aansluiten. Als het namelijk niet perfect aansluit, heeft het masker geen enkele zin.
Op quarantaine-afdelingen in ziekenhuizen worden HEPA-filters gebruikt om de lucht te reinigen. Deze filters zijn voorzien van een krachtige UV-lamp die virussen en bacteriën vernietigt, waardoor de effectiviteit oploopt tot 99,995%.