De orka is de grootste van alle dolfijnsoorten en een van de superkillers van de oceaan.
De mannetjes worden 6 tot 8 meter lang en wegen rond de 6 ton, evenveel als een volwassen olifant. Vrouwtjes zijn iets kleiner, met een gevechtsgewicht van circa 5 ton en een lengte van 6 tot 7 meter.
De orka heeft een stuk of 50 scherpe killertanden. Dat zijn er bijna evenveel als een krokodil, en ze kunnen allemaal 10 centimeter lang worden – bijna twee keer zo lang als de tanden van een grote witte haai.
Aan de schedel van de orka is te zien hoe groot zijn tanden echt zijn.
Killerwalvis is razendslim
De orka is, net als veel andere walvissen en dolfijnen, enorm intelligent. Ze hebben dan ook het op één na grootste brein van alle zeedieren, als je de hersenmassa afzet tegen de omvang.
Orka’s communiceren met elkaar via kenmerkende piep- en fluittonen, en elke groep heeft zijn eigen unieke en complexe dialect.
Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat ze dezelfde ‘taal’ als dolfijnen kunnen leren spreken als ze met elkaar vertrouwd raken.
Orka’s zijn zeer sociale dieren en leven meestal in familietroepen die wel vier generaties kunnen omvatten.
Er zijn twee soorten troepen:
- Plaatsvaste troepen
- Reizende troepen
Plaatsvaste troepen bestaan uit circa 7 tot 50 orka’s die vooral vis eten, terwijl reizende troepen van hooguit zeven dieren jagen op zeezoogdieren als zeeleeuwen en zeehonden.
De troepen houden er gespecialiseerde jachttechnieken op na, die van generatie op generatie worden doorgegeven en die vaak veel samenwerking vereisen.
De kenmerkende zwarte en witte kleuren van de orka dienen als camouflage, waardoor zijn prooidieren hem vaak pas ontdekken als het te laat is.
Feiten over de orka
- Latijnse naam: Orcinus orca.
- Omvang: Afhankelijk van het geslacht worden orka’s veelal 6 tot 8 meter lang en 3,5 tot 6 ton zwaar. De grootste orka ooit mat echter bijna 10 meter en woog maar liefst 10 ton.
- Levensduur: In het wild kunnen mannetjes 60 jaar worden, en vrouwtjes 90. In gevangenschap leven orka’s veel minder lang.
- Topsnelheid: De orka kan 56 km/h zwemmen.
- Habitat: Het grootste deel van de wereld, zowel aan de kust als in de diepzee.
- Kenmerken: Zwart en wit met een grijze vlek achter de rugvin. De kleuren van de orka dienen als camouflage. Door zijn overwegend zwarte rug kunnen prooidieren hem bijvoorbeeld slecht zien als ze zich aan het zeeoppervlak bevinden en in de donkere diepte kijken. De overwegend witte buik heeft hetzelfde effect voor prooidieren die vanaf de zeebodem omhoog kijken naar het lichte zeeoppervlak. De orka heeft de grootste rugvin van alle zeedieren. Bij mannetjes kan hij 180 centimeter lang worden. De vin is soms gebogen, en één theorie is dat dit te wijten is aan de afbraak van collageen door blootstelling aan warme lucht. De gebogen vin zie je vaak bij orka’s in gevangenschap, en deze orka’s worden vaak blootgesteld aan warme lucht vanwege de shows en stunts die ze op het land uitvoeren.
Waar leeft de orka?
De orka is na de mens het meest verspreide zoogdier op aarde en komt voor in alle oceanen ter wereld – van warme tropische gebieden tot de ijskoude Noordpoolwateren.
Als je de orka in zijn natuurlijke habitat wilt zien, maak je de meeste kans in de koudere wateren van de Noordpool, Noorwegen en Alaska.
De orka leeft over de hele wereld (blauw) en is na de mens het zoogdier dat zich het meest over de wereld heeft verspreid.
Orka’s leven zowel ver op zee als in kustgebieden. Uit waarnemingen blijkt echter dat de orka de voorkeur geeft aan een leven dicht bij de kust.
In totaal leven 59 orka’s in gevangenschap in verschillende waterparken over de hele wereld. Een derde bevindt zich in de VS in waterparken als SeaWorld. In 2017 kondigde SeaWorld echter aan dat het stopt met het fokprogramma voor de killerwalvissen.
Wat eet de orka?
De orka eet gemiddeld 250 kilo voedsel per dag.
De orka heeft een enorm gevarieerd dieet met honderden soorten op het menu, variërend van vis, inktvis en pinguïns tot zeeleeuwen, zeehonden en haaien. De orka is zelfs gesnapt tijdens het verschalken van herten en elanden die een frisse duik namen.
De orka heeft ook verscheidene mensenlevens op zijn geweten, maar dit is niet omdat hij nu zo’n trek heeft in mensenvlees.
De orka’s die mensen hebben gedood, leefden alle in gevangenschap, en de mensen die het leven lieten, waren hun trainers. In alle gevallen vielen de orka’s aan omdat ze zich bedreigd voelden of werden uitgedaagd.
Een van de bekendste dodelijke ongevallen vond plaats in 2010, toen een 40-jarige trainer werd aangevallen door de orka Tilikum in het Amerikaanse SeaWorld park in Orlando, Florida.
De orka Tilikum was betrokken bij drie sterfgevallen. Toen trainer Keltie Byrne in 1991 uitgleed en in het orkabassin viel, was Tilikum een van de orka’s die haar onder water sleurde en liet verdrinken. In 1999 werd een jonge man dood aangetroffen in Tilikums bassin nadat hij er na sluitingstijd in was gesprongen. En in 2010 trok Tilikum de 40-jarige trainer Dawn Brancheau het water in na een show. Ze liep meerdere verwondingen op en verdronk.
Hoe jaagt de orka?
Orka’s jagen verschillend, afhankelijk van het soort troep waarin ze leven.
Sommige troepen drijven scholen vissen bijeen om er vervolgens op los te vreten. Andere werken samen om een krachtige deining in het water te creëren, waardoor zeehonden van ijsschotsen spoelen – in de orkabek.
Sommige orka’s werpen zich zelfs aan land om hun tanden in zeeleeuwen en zeehonden te zetten en ze het water in te sleuren.
Ze deinzen er ook niet voor terug om dieren aan te vallen die groter zijn dan zijzelf. Er zijn verschillende voorbeelden van orka’s die samenwerken om witte haaien en zelfs blauwe vinvissen te lijf te gaan.
Zo jaagt de orka
School vis verandert in een buffet
Door bellen te blazen en met hun staart naar scholen vissen te spatten, drijven orka’s de vissen tot een bal bijeen. Vervolgens plukken de orka’s de vissen op hun dooie akkertje uit de school.
Zeehondenvlot gaat eraan
Als een orka een zeehond op een ijsschots ziet, valt hij het vlot van de prooi aan. Het roofdier verplettert de ijsschots met zijn snuit, waardoor de zeehond in het water valt.
Orka werpt zich aan wal
Zelfs aan wal zijn zeehonden en zeeleeuwen niet veilig voor de orka. De orka staat erom bekend dat hij zich aan land werpt om zijn tanden te zetten in zeeleeuwen en zeehonden die daar rusten.
Oud gif bedreigt de orka
Ruim de helft van de orka’s op aarde staat op het punt van uitsterven en loopt een groot risico binnen 30-50 jaar te verdwijnen. Dat is de grimmige conclusie van een studie in 2018 gepubliceerd in het vermaarde tijdschrift Science.
De wetenschappers onderzochten meer dan 350 orka’s van 19 populaties over de hele wereld. Daarmee is dit het grootste onderzoek naar orka’s ooit.
De boosdoener die een gigantische tol dreigt te eisen van het totale orkabestand is echter niet overbevissing of klimaatverandering, maar pcb’s: verboden milieugiffen.
Pcb’s, populaire chemische stoffen in bouwmaterialen, zijn verboden sinds 1986, toen bleek dat ze schadelijk zijn voor mens en dier.
Hoewel pcb’s al vier decennia verboden zijn, hoopt het gif zich nog steeds op in de voedselketens van de natuur, met name in het vet van dieren.
Orkakalveren blijven tot twee jaar bij hun moeder.
De orka’s zijn bijzonder kwetsbaar omdat hun jongen veel pcb’s binnenkrijgen via de vette melk van hun moeder, die zich gedurende haar lange leven voedt met prooien met een hoog vetgehalte.
75 orka’s doden blauwe vinvis
De orka heeft de bijnaam ‘de wolf van de zee’ omdat dit intelligente roofdier, net als de wolf, in groepen op zijn prooi jaagt en listige jachttechnieken gebruikt.
Meestal staan er kleinere prooien op het menu, maar een enkele keer pakt de orka prooien die veel groter zijn dan hijzelf.
Zo’n aanval werd op 21 maart 2021 op 20 kilometer uit de Australische kust gedocumenteerd.
Hier voerde een troep van rond de 75 orka’s een uitputtende aanval uit op een 15 meter lange, 30-40 ton zware blauwe vinvis.
VIDEO: Kijk hoe orka’s een blauwe vinvis doden
Met een lengte tot 25 meter is de blauwe vinvis bijna vier keer zo groot als een orkavrouwtje.
Deskundigen schatten dat de troep uit vijf of zes orkafamilies bestond die hun krachten hadden gebundeld om de enorme prooi te doden.
De aanval bestond uit drie manoeuvres.
Sommige orka’s zwommen met enorme kracht op de blauwe vinvis in, stootten tegen hem aan en veroorzaakten inwendige bloedingen. Andere in de troep verhinderden dat de blauwe vinvis boven water kwam en lucht kreeg door zich op zijn rug te werpen. De laatste troep orka’s beet in de kaken van de grote walvis.
Na drie uur van uitputtende strijd was de blauwe vinvis murw en konden de orka’s de buit delen.
De aanval op de blauwe vinvis is uniek omdat nooit eerder is gedocumenteerd dat hele orkafamilies samenwerken om de prooi te doden.
De blauwe vinvis is echter lang niet het eerste grote prooidier dat in de kaken van de ultieme killer van de oceaan terechtkomt.
In Zuid-Afrika zijn verschillende aanvallen op grote witte haaien waargenomen.
Zeebiologen die de bewegingen van witte haaien in Zuid-Afrika hebben gedocumenteerd, hebben ontdekt dat wanneer orka’s in het gebied van de witte haai verschijnen, de haaien binnen enkele seconden verdwijnen – en tot een jaar wegblijven.