De blauwe vinvis is een indrukwekkend dier dat al 34 miljoen jaar in alle oceanen leeft, behalve in de Noordelijke IJszee.
Helaas wordt het grootste dier ter wereld bedreigd door geluidsoverlast van scheepsverkeer en botsingen met schepen en visnetten. Daardoor zijn er nu nog maar 10.000 tot 25.000 blauwe vinvissen over.
In dit artikel lees je alles over de blauwe vinvis.
Feiten over de blauwe vinvis
Hoeveel weegt een blauwe vinvis?
De blauwe vinvis is niet alleen het grootste zoogdier, het is ook het grootste dier ter wereld. Hij kan 33 meter lang worden en 200 ton wegen.
De blauwe vinvis is het grootste dier ter wereld, maar zijn dieet bestaat volledig uit krill: kleine, lichtgevende kreeftachtigen die in scholen tot wel 30.000 exemplaren zwemmen.
De blauwe vinvis vangt overdag krill op een diepte van 100 meter en ’s nachts aan de oppervlakte. De duiken duren gemiddeld zo’n 20 minuten.
De blauwe vinvis eet kleine krill, die in scholen van 30.000 zwemmen.
Als de blauwe vinvis wil eten, opent hij zijn bek en slokt 110 ton water in een keer op. Uit dat water zeeft de blauwe vinvis zo veel krill als mogelijk, wat neerkomt op ongeveer 58 kilo krill per hap.
Deze effectieve manier van eten is alleen mogelijk door de baleinen van de blauwe vinvis. In zijn bek heeft de blauwe vinvis namelijk tussen de 260 en 400 paar baleinen van creatineplaten die het krill uit het water zeven.
De lichtgevende krill zorgt er bovendien voor dat de uitwerpselen van de blauwe vinvis soms de kleuren van een regenboog hebben.
Blauwe vinvis is 10-11 maanden zwanger
Voorafgaand aan het krilldieet leeft een kalf van de blauwe vinvis echter eerst acht maanden uitsluitend op vette moedermelk.
Een blauwe vinvis is 10-11 maanden zwanger, en tijdens het verblijf in de baarmoeder is het kalf al enorm gegroeid: wanneer hij wordt geboren, is hij al 6 meter lang.
De blauwe vinvis past goed op haar kalf, en daarom zwemmen ze vlak bij elkaar.
En dan gaat het snel. De jongen van de blauwe vinvis drinken ongeveer 190 liter melk per dag en komen 3,6 kilo per uur aan – dat is bijna 90 kilo per dag.
Als het kalf circa acht maanden oud is, gaat het over op vast voedsel. Dan is de kleine blauwe vinvis al 15 meter lang en weegt hij rond de 23 ton.
Hoe oud kan een blauwe vinvis worden?
De blauwe vinvis wordt meestal rond de 80 jaar oud. De voor zover bekend oudste blauwe vinvis was echter 110 jaar oud. Daarmee is de blauwe vinvis een van de langstlevende zoogdieren op aarde. Alleen de gewone vinvis wordt ouder, soms wel 130 jaar.
Blauwe vinvissen zijn erg schuwe dieren, wat het moeilijk maakt om hun leeftijd te bepalen als ze nog leven.
Onze informatie over de leeftijd van de blauwe vinvis komt vooral uit het onderzoek naar dode blauwe vinvissen. Door bijvoorbeeld de lagen oorsmeer te analyseren kunnen onderzoekers de leeftijd van de blauwe vinvis vrij nauwkeurig bepalen.
Zo leeft de blauwe vinvis
De blauwe vinvis kan zingen, en hij is kilometers ver te horen. Het hart van het zoogdier weegt evenveel als zeven volwassen mannen. En met zijn gigantische bek drinkt de blauwe vinvis enorme hoeveelheden water in één keer.
Het lied van de blauwe vinvis komt kilometers ver
De blauwe vinvis communiceert door middel van gezang, dat voor ons slechts gedeeltelijk hoorbaar is. De geluiden zijn tussen de 155 en 188 decibel, en volgens onderzoekers kunnen blauwe vinvissen elkaar horen op 1000 kilometer afstand.
Het hart van de blauwe vinvis klopt in slow motion
Het hart van de blauwe vinvis weegt 600 kilo, en uit metingen blijkt dat de blauwe vinvis zijn hartslag kan verlagen tot slechts twee slagen per minuut. Hierdoor kan de blauwe vinvis lang duiken, en tot wel 300 meter diep.
Blauwe vinvis kan een zwembad leegdrinken
De blauwe vinvis kan circa 110 ton water in één keer opslokken. Wanneer de blauwe vinvis een hap water neemt, wordt dit gezeefd door speciale creatineplaten in de bek, de baleinen. Rond de 58 kilo krill blijft erin hangen – en wordt verzwolgen.
Het leefgebied van de blauwe vinvis
Waar leeft de blauwe vinvis?
De blauwe vinvis komt in de meeste zeeën voor. Hij leeft echter niet in de Middellandse Zee, de Oostzee, de Rode Zee en de Perzische Golf.
Er zijn drie hoofdpopulaties blauwe vinvissen, die leven in de Noord-Atlantische Oceaan, de Noordelijke Stille Oceaan en op het zuidelijk halfrond.
De blauwe vinvis komt in de meeste zeeën voor. Hij leeft echter niet in de Middellandse Zee, de Oostzee, de Rode Zee en de Perzische Golf. Er zijn drie hoofdpopulaties blauwe vinvissen, die leven in de Noord-Atlantische Oceaan, de Noordelijke Stille Oceaan en op het zuidelijk halfrond.
Hoeveel blauwe vinvissen zijn er?
Volgens schattingen zijn er nu nog 10.000 tot 25.000 blauwe vinvissen over.
Het aantal dieren is al jaren aan het dalen, maar in het oude jachtgebied van de walvisvaarders bij South Georgia is de trend aan het keren.
South Georgia was vroeger een populaire voedings- en broedplaats voor blauwe vinvissen, maar tussen 1900 tot 1966 daalde de populatie met bijna 97 procent. Nu lijkt die weer te groeien.
In 2018 registreerden onderzoekers van de British Antarctic Survey slechts één blauwe vinvis bij South Georgia, terwijl ze tijdens hun expeditie in februari 2020 maar liefst 55 blauwe vinvissen voor het eiland waarnamen.
‘Voor zo’n zeldzame soort als de blauwe vinvis is dit een ongekend aantal waarnemingen, en dit duidt erop dat de wateren rond South Georgia opnieuw een belangrijke foerageerplaats voor deze zeldzame soort in de zomer zullen worden,’ vertelt onderzoeksleider dr. Trevor Branch aan de BBC.
De ergste vijand van de blauwe vinvis is de mens
De blauwe vinvis is zo gigantisch dat hij weinig natuurlijke vijanden heeft.
Een doodenkele keer vallen orka’s de blauwe vinvis echter aan, vooral in de hoop om een jonge blauwe vinvis te kunnen verschalken.
Een blauwe vinvis kan snel zwemmen als hij wordt bedreigd – tot 55 km/h. Normaal zwemt de blauwe vinvis ongeveer 20 km/h.
VIDEO: Blauwe vinvis verdedigt zich tegen orka’s
Op dronebeelden zijn orka’s te zien die een blauwe vinvis aanvallen voor de kust van Monterey in Californië, VS. De blauwe vinvis weet met zijn staart de roofdieren weg te jagen. De orka’s staken de achtervolging van de blauwe vinvis.
Maar zelfs een blauwe vinvis op topsnelheid kan niet ontsnappen aan de ergste vijand: de mens.
Begin 20e eeuw slachtten walvisvaarders duizenden blauwe vinvissen af, vooral bij het eiland South Georgia voor de kust van Antarctica.
Vóór de industriële revolutie zwommen er zo’n 240.000 blauwe vinvissen rond. Toen het totale vangstverbod in 1966 van kracht werd, waren er nog maar een paar honderd blauwe vinvissen over.
De geschiedenis van de blauwe vinvis
Voorouder van de blauwe vinvis leefde op het land
Je ziet het niet zo een, twee, drie, maar de blauwe vinvis stamt – net als alle andere walvissen – af van dezelfde zoogdierorde als kamelen, antilopen en elanden.
De voorouders van de walvissen, de oerwalvissen, regeerden over de prehistorische Tethyszee, waar nu India en Pakistan liggen.
Oerwalvissen waren aanvankelijk een soort hoefdieren, dus zoogdieren die hoeven hadden in plaats van klauwen.
Zo’n 50 miljoen jaar geleden begon de oerwalvis zich echter te onderscheiden van de andere hoefdieren toen hij evolueerde tot amfibie: een dier dat zowel op het land als in het water leeft.
In 2019 groeven paleontologen een zeldzaam exemplaar van een geheel nieuw geslacht en een nieuwe soort van de oerwalvis op, Peregocetus genoemd, in 42,6 miljoen jaar oude sedimenten in Peru.
De primitieve oerwalvis, de voorouder van de blauwe vinvis, had vier poten en otterachtige kenmerken voordat hij een waterdier werd. Deze illustraties zijn gebaseerd op fossielen uit sedimenten (bodemlagen) in Peru. Het is het eerste skelet van een vierpotige walvis dat is blootgelegd (opgegraven in het Pacifisch gebied), en mogelijk het oudste voorbeeld van een oerwalvis in Amerika.
Uit de vondst blijkt dat de oerwalvissen op dat moment de vorm van een soort reuzenotters aannamen: ze hadden poten nodig om mee aan land te gaan, en ontwikkelden langzaamaan een sterkere staart om mee te zwemmen.
De primitieve oerwalvis had vier poten en otterachtige kenmerken voordat hij een waterdier werd. Deze illustraties zijn gebaseerd op fossielen uit sedimenten (bodemlagen) in Peru.
Het is de eerste zekere vondst van een skelet van een vierpotige walvis, opgegraven in het Pacifisch gebied, en mogelijk het oudste voorbeeld van een oerwalvis in Amerika.
Oerwalvis had slagtanden
Baleinwalvissen, waar naast de blauwe vinvis ook bultruggen en echte walvissen onder vallen, stammen vermoedelijk van een speciaal soort oerwalvissen, Janjucetus genaamd.
In tegenstelling tot de huidige blauwe vinvissen, de vreedzame reuzen van de zee, was de Janjucetus heel angstaanjagend.
Een 25 miljoen jaar oud fossiel van dit familielid van de blauwe vinvis laat zien dat de voorouder slagtanden van een paar centimeter lang had en van grote vissen leefde.
Janjucetus vond zijn prooi waarschijnlijk met behulp van scherp zicht en een uitstekend gehoor.
In 1997 dook er in Australië een 25 miljoen jaar oud fossiel van een verwant van de huidige blauwe vinvis op. De vondst toont aan dat baleinwalvissen, waartoe de blauwe vinvis behoort, ontstonden uit dit prehistorische dier.
In 1997 dook er in Australië een 25 miljoen jaar oud fossiel van een verwant van de huidige blauwe vinvis op. De vondst toont aan dat baleinwalvissen, waartoe de blauwe vinvis behoort, ontstonden uit dit prehistorische dier.
De voorouder van de blauwe vinvis was met zijn 3,5 meter echter niet veel groter dan een dolfijn. Wetenschappers schatten dat de blauwe vinvis circa 34 miljoen jaar geleden uit Janjucetus evolueerde.
In de miljoenen jaren daarna groeiden de blauwe vinvissen in omvang. Maar pas 2 à 3 miljoen jaar geleden groeide de blauwe vinvis uit tot een reus van meer dan 10 meter lang.
IJstijd gaf de blauwe vinvis een boost
De blauwe vinvis is het grootste dier dat ooit op aarde heeft geleefd, en dit komt door een kettingreactie die begon met een weersverandering.
Volgens een Amerikaanse studie, in 2017 gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the Royal Society B, werden de walvissen pas echt groot toen klimaatveranderingen een explosie van nieuwe voedselbronnen veroorzaakten.
De Amerikaanse onderzoekers van de universiteit van Chicago onderzochten de historische groei van de walvissen door 63 uitgestorven walvisrassen te vergelijken met 13 bestaande walvissoorten.
Met computersimulaties konden wetenschappers zien dat de walvissen pas zo’n 2 à 3 miljoen jaar geleden langer dan 10 meter werden.
In die periode zorgde de ijstijd voor een instabieler klimaat met grotere temperatuurschommelingen, waardoor het voedsel van de walvissen in de oceanen werd verspreid, afhankelijk van de seizoenen.
Dit betekende dat de walvissen gedurende het jaar duizenden kilometers moesten migreren op zoek naar voedsel, en om over zulke grote afstanden te reizen is er een groter lichaam met een enorm vetdepot nodig.