Een invasie van kwallen
De onzichtbare, meterslange tentakels maken een ontmoeting met een kwal een pijnlijke aangelegenheid. In de nazomer krijgen steeds meer zwemmers met kwallen te maken.
Hoe gevaarlijk is een kwal?
In Zuid-Europa kun je ernstige verbrandingen oplopen als je in zee op een kwal stuit, en elk jaar overlijden er mensen aan de gevolgen.
In onze streken komt vooral de gele of rode haarkwal voor, en in mindere mate de blauwe haarkwal. Met een diameter tot 50 centimeter en 10 meter lange tentakels kunnen deze dieren zwemmers een uiterst pijnlijke ervaring bezorgen. Vooral laat in het seizoen brengen de zeestromingen de kwallen gevaarlijk dicht bij de kust.
De vrijwel doorzichtige tentakels van de kwal zijn voorzien van giftige netelcellen, die een gifnaaldje met weerhaakjes afschieten bij aanraking. Op deze manier verlamt de kwal zijn prooien – plankton en kleine visjes – voordat hij ze verschalkt.
De kwallen komen, en het worden er steeds meer
Kwallen komen vaak in grote concentraties voor, onder meer doordat ze zeer vruchtbaar zijn. En volgens wetenschappers zal hun aantal de komende jaren alleen maar stijgen vanwege de opwarming van de aarde, overbevissing (waardoor hun concurrenten verdwijnen) en de internationale scheepvaart (de kwallen kunnen meeliften met de schepen).
De gevolgen zijn zwemmers met brandwonden, een neergang in de visserij en verstopte waterkrachtcentrales en visnetten.
De Amerikaanse ribkwal
Met het ballastwater van grote tankschepen kwam in de jaren 1980 de gevreesde Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi) van de VS naar de Zwarte Zee.
Deze kwal is niet gevaarlijk voor mensen, maar hij vrat al het zoöplankton op en deed zich daarna te goed aan visseneitjes en -larven. Hierdoor stortte de voedselketen in, en daarmee de visserij.
De Amerikaanse ribkwal is met twee weken al vruchtbaar. Het dier is een hermafrodiet en produceert 12.000 eitjes in tien dagen.
In 2006 werd hij in de Waddenzee gezien, en hiervandaan heeft hij zich naar Noord-Europa verspreid. Voorlopig komen we niet meer van hem af.
Elk jaar worden er in de nazomer meer exemplaren van de kleine, eivormige kwal waargenomen.
Wat moet je doen als je met een kwal in aanraking komt?
Als je na een ontmoeting met een kwal brandwonden over je hele lichaam hebt, is het een goed idee om naar de dokter te gaan voor een pijnstillende behandeling. Als je hartklachten hebt, kun je in shock raken.
In de meeste gevallen is een aanraking met een kwal echter niet meer dan een pijnlijke ervaring. Als je aan de wonden krabt, kun je een ontsteking oplopen.
Je kunt het beste in het water blijven – uit de buurt van de kwallen – en de netelcellen er met een scheermesje of ijspriem af schrapen zonder ze verder in de huid te drukken. Azijn remt de werking van het gif.