De reuzeninktvis tegen de potvis
Reuzeninktvissen zijn de ultieme prooi van potvissen. Het was al bekend dat de acht sterke armen flinke littekens op een walvissenkop kunnen achterlaten. Maar de strijd tussen de twee giganten was nooit waargenomen, want de inktvis zit vaak meer dan 500 meter diep. Onderwaterfotograaf Tony Wu zag voor het eerst een potvis na de confrontatie – met de verliezer in z’n bek.
Tony Wu is zich ervan bewust dat hij getuige is van iets unieks als de potvis voorbij zwemt. De bek van de kolossale walvis staat open, en daarin hangen de resten van een negen meter lange reuzeninktvis.
Deze zeer ervaren onderwaterfotograaf heeft iets dergelijks van zijn leven nog niet gezien. Wu moet zijn hoofd erbij houden om goede foto’s te kunnen nemen. Hij wacht geduldig af tot de walvis en haar vijf maatjes hem wat dichterbij laten komen. Slechts vijf minuten later zijn de potvissen weg, maar Wu heeft zijn slag geslagen.
‘Het was een droom die werkelijkheid werd. Een prachtig gezicht, waarover ik al sinds mijn jeugd fantaseer,’ aldus Wu.
Voor het eerst op de foto
Wu is niet de enige die droomt van dit uiterst zeldzame beeld. We weten dat potvissen onder meer reuzeninktvissen eten, maar de twee giganten zijn nog nooit samen op de foto gezet zoals Wu dat deed.
De gebeurtenis vindt plaats in oktober 2009, en Tony Wu leidt een foto-expeditie naar de Ogasawara-eilanden in het noordwesten van de Stille Oceaan, 1000 kilometer ten zuiden van Japan. Het gebied staat bekend als potvissenterrein, en dat is precies waar de duikers met hun camera’s moeten zijn. Ze hebben enorm veel mazzel: een school potvissen van vijf volwassen dieren en een kalf komt aan het wateroppervlak om er een spetterende show weg te geven. Het grootste vrouwtje trekt nog de meeste aandacht omdat ze de resten van een reuzeninktvis tussen haar kaken heeft.
Sinds de tijd van Homerus zijn deze reuzeninktvissen al het onderwerp van fantastische verhalen: over de monsters en over hun afmetingen doen werkelijk de wildste verzinselen de ronde. Een van de bekendste verhalen is van Jules Verne, ‘Twintigduizend mijlen onder zee’, waarin een enorme inktvis de onderzeeër van kapitein Nemo, de Nautilus, aanvalt.
Inktvis in 2004 gefotografeerd
Nu zijn verhalen nog geen feiten. Omdat reuzeninktvissen heel diep in zee leven zijn ze bijzonder moeilijk te bestuderen. De wetenschap kent ze vaak alleen als half vergane kadavers, en de beelden van levende exemplaren waren op één hand te tellen. Tot 2004, toen Japanse marien biologen bij de Ogasawara-eilanden voor het eerst een volwassen reuzeninktvis in zijn natuurlijke omgeving fotografeerden met behulp van aas en een camera aan een 900 meter lange lijn.
Twee jaar later vingen de onderzoekers op dezelfde plek een klein volwassen vrouwtje. Maar zij stierf toen ze aan boord werd gehesen. Hoewel de inktvis slechts zelden tekenen van leven of dood geeft, weten de onderzoekers het een en ander van deze legendarische schepselen dankzij hun enige natuurlijke vijand, de potvis. In de maag van dode potvissen zijn vaak onverteerde ‘snavels’ aangetroffen van reuzeninktvissen.
En door de groeiringen in de snavels te tellen weten de onderzoekers hoe oud de ongewervelde dieren zijn en kunnen ze hun grootte schatten. Het weekdier wordt wel 13 meter lang, met inbegrip van de twee tentakels. En het beste bewijs dat de twee dieren aartsvijanden zijn, wordt misschien wel geleverd door de ronde littekens die soms op walvissenhuid te zien zijn, vooral rond de bek en op de kop.
Deze littekens worden veroorzaakt door de zuignappen aan de binnenkant van de acht armen en twee tentakels. Elke zuignap heeft een rij vlijmscherpe kartels, en de combinatie van zuigen en grijpen levert littekens op. Een strijd tussen de twee dieren is echter nog nooit waargenomen. Toch heeft Tony Wu iets gezien wat zeker zo interessant is: ‘De volwassen dieren leerden het kalf blijkbaar iets over de jacht en het eten van een inktvis. We hebben met eigen ogen gezien hoe de potvis in een groep functioneert,’ aldus Tony Wu.
Walvissen leren hun jongen jagen
Tijdens deze observatie van Wu nam het leidersvrouwtje de hele school, ook het kalf, een aantal maal de diepte in en weer mee naar boven – steeds met de prooi nog in haar bek. Dat geeft ons een belangrijk inzicht in de opvoeding van de jongen. Door de prooi te verbinden met duiken zal dit kalf snel leren dat lekkere hapjes in de diepte te vinden zijn, en zelf gaan jagen.
Potvissen jagen vaak tussen de 500 en 1000 meter diepte op reuzeninktvissen, vrijwel overal in de oceanen. Ooit registreerde een sonar een potvis op 2,5 kilometer diepte. De dieren kunnen hun adem 90 minuten inhouden, en dat is handig als je voedsel zo ver weg zit. En omdat de potvis het grootste vleesetende zoogdier van de zee is en ook nog eens het diepst kan duiken, is dit dier de enige echte vijand van de reuzeninktvis.
Tony Wu gaat later dit jaar terug naar Ogasawara om potvissen te fotograferen. Zijn droom is uiteraard om onder water vroeg of laat de ultieme foto te maken: de strijd tussen de twee giganten zelf.