Wetenschappers: Bonen en bacteriën hebben bewustzijn
Is de mens het enige wezen met bewustzijn? Zeker niet. Hier zijn vijf organismen – van de meest primitieve tot enkele van de slimste op aarde – die zich volgens wetenschappers bewust zijn van zichzelf en hun omgeving.
Bacteriën denken mogelijk met kwantumfysica
Een bacterie bestaat uit één cel en heeft dus geen hersenen. Toch kan hij samen met zijn soortgenoten complexe, gecoördineerde functies uitvoeren die we kunnen beschouwen als een vorm van bewustzijn.
Bacteriën kunnen bijvoorbeeld met elkaar communiceren via chemische stoffen en collectief beslissen wanneer ze talrijk genoeg zijn om een grote infectie te beginnen. Volgens een theorie kan bewustzijn ontstaan zonder zenuwcellen: door kwantumfysische processen in de buisvormige structuren, microtubuli, in bacteriën.
Planten maken actieve keuzes
Planten hebben zintuigcellen die aanraking, licht en zwaartekracht kunnen waarnemen, en elektrische en chemische ‘vervoerswegen’ voor berichten van het ene deel van de plant aan het andere. Ze hebben dus iets wat lijkt op een zenuwstelsel, en volgens sommige wetenschappers zelfs bewustzijn.
In een experiment uit 2020 plaatsten onderzoekers een stok 30 centimeter naast een bonenplant, waarna die naar de stok toe groeide en zich eromheen wikkelde. De plant voelde dus zijn omgeving aan en maakte een soort keuze om naar de stok toe te gaan.
Insecten hebben hun eigen belangen
Australische onderzoekers ontdekten in 2016 dat insecten hersencentra hebben die lijken op de centra waarmee wij onze omgeving vanuit ons eigen perspectief waarnemen. In wezen hebben insecten dus ook subjectieve ervaringen en kunnen ze uit eigenbelang handelen.
Sommige wetenschappers denken ook dat de dans van bijen, waarmee ze elkaar de weg naar voedsel wijzen, bewijst dat insecten niet zomaar automatisch handelen, maar een soort bewustzijn hebben van zichzelf, andere dieren en hun omgeving.
Honden voelen je emoties aan
De hond heeft complexe emoties die erop duiden dat hij zich bewust is van zichzelf en zijn omgeving. In 2012 toonden Britse onderzoekers aan dat honden empathie voelen. In hun experiment konden honden kiezen om naar een vreemde te gaan die huilde of naar hun baasje. De honden liepen naar de vreemde toe en snuffelden troostend aan haar gezicht.
In een ander experiment bleken honden rechtvaardigheidsgevoel te hebben: ze vertoonden tekenen van ongemak als andere honden iets lekkers kregen wanneer ze een pootje gaven, maar zijzelf niet.
Apen komen tot bewustzijn
Apen die onder verdoving een stip op hun voorhoofd krijgen, zullen proberen die weg te krijgen als ze zichzelf later in een spiegel zien. Ze weten dus dat zij het zijn in de spiegel. Andere experimenten duiden erop dat apen subjectieve, bewuste ervaringen hebben – net zoals wij een mooie zonsondergang kunnen ervaren.
In 2020 ontdekten onderzoekers een gebied in het brein van apen dat belangrijk is voor hun bewustzijn. Toen ze het stroomstootjes gaven terwijl de apen onder narcose waren, kwamen deze weer bij.