Paringsstrijd geeft eend enorm geslacht
De Argentijnse stekelstaart heeft in verhouding tot zijn lijf de grootste penis van alle bekende gewervelde dieren. Het orgaan is ontwikkeld door de constante paringsstrijd met vrouwtjeseenden, die zo hun trucjes hebben tegen ongewenste intimiteiten.
De Argentijnse stekelstaart is een bonte eend. Het mannetje heeft een bruin lijf, zwarte kop en een helderblauwe snavel. Met een lengte van ongeveer 40 centimeter en een gewicht van slechts 600 tot 700 gram is hij niet groot. Maar het eendje heeft een wetenschappelijke betekenis die zijn bescheiden omvang veruit overstijgt.
Het was in wetenschappelijke kringen al bekend dat het mannetje van de Argentijnse stekelstaart flink geschapen is: hij heeft een geslachtsorgaan van wel 20 centimeter lang, wat overeenkomt met zo’n beetje de helft van zijn lichaamslengte.
Maar pas toen de Amerikaanse wetenschapper Kevin McCracken in 2001 foto’s publiceerde van een vogel die hij had gevangen in het kader van een reeks onderzoeken in Zuid-Amerika werd het de onderzoekers duidelijk hoe extreem dit eendje is.
De woerd die McCracken ving had een penis van 42,5 centimeter, wat ongeveer overeenkomt met zijn eigen lichaamslengte. De soort had al het record voor ‘het grootste geslachtsorgaan in verhouding tot de lichaamslengte’ van alle bekende gewervelde dieren, maar verpulverde dat eigen record nu.
Bijzondere penis
Een penis is bepaald geen algemeen verschijnsel bij vogels. Van de circa 10.000 bekende vogelsoorten heeft nog geen 3% een uitwendig geslachtsorgaan. De mannetjes van een aantal kleine groepen, zoals tinamoes, hoenderkoeten, hokko’s, struisvogels, flamingo’s en dus ook eendachtigen, hebben wel een penis, maar verreweg het grootste deel van alle vogelsoorten paart doordat het mannetje en het vrouwtje hun cloaca, de lichaamsopening voor de ontlasting, urine en genitale afscheidingen (zoals eieren), tegen elkaar aan wrijven, en daardoor gaan de zaadcellen van het mannetje op het vrouwtje over. Het hele proces is in een paar seconden achter de rug.
In evolutionair opzicht is het een bijzonder verschijnsel, zeker omdat bij de voorlopers van de vogels, de reptielen, de mannetjes wel een penis hebben – en soms zelfs twee. De vraag is nu of de kleine groep vogels met penis afwijkt, of juist de andere groep, die verder van de voorouders staat.