Wat is een vogelspin?
Van weinig dieren gaan onze haren zo recht overeind staan als van de vogelspin. En het achtpotige roofdier lijkt wel ontworpen om je nachtmerries te bezorgen.
Het lijf van de vogelspin is bedekt met fijne haartjes die branden als een brandnetel en bij aanraking een prikkende, jeukende huiduitslag kunnen veroorzaken.
De fijne pels moet andere roofdieren afschrikken. Als de netelharen via de neus en mond van het roofdier in de luchtwegen belanden, kunnen de longen zo geïrriteerd raken dat het dier bijna stikt.
Vogelspinnen hebben acht ogen boven op hun kop. Voor op de kop zitten de krachtige gifhaken, die in tegenstelling tot die van andere spinnen verticaal gericht zijn, niet horizontaal.
Dit betekent dat de vogelspin zijn prooi spietst, in plaats van hem met de gifhaken te bijten.
Als hij geprovoceerd wordt, schiet de Braziliaanse reuzenspin haren met weerhaakjes op de ogen van zijn belager af.
Feiten over de vogelspin
- Wetenschappelijke naam: Theraphosidae.
- Aantal soorten: 1000.
- Dieet: Vleeseter.
- Leefomgevingen: Subtropische en tropische streken over de hele wereld.
- Leeftijd: Tot 25 jaar.
- Grootte: Het lichaam kan 1-13 cm lang zijn. De spanwijdte van de poten kan 30 cm bedragen.
- Gewicht: Tot 170 gram.
Van de 40.000 spinnensoorten op aarde zijn er ruim 1000 soorten vogelspinnen.
Terwijl andere spinnen gewoonlijk maar een paar jaar leven, kunnen vogelspinnen wel 25 jaar oud worden.
Vogelspinnen variëren sterk in grootte. Sommige soorten kunnen een heel eetbord vullen, andere zijn niet groter dan een muntje.
Sommige vogelspinnen dwalen langzaam over de bosbodem op zoek naar prooi. De meeste liggen echter op de loer in een hol, wachtend tot hun avondeten voorbij komt.
Copy: Shutterstock
De grootste vogelspin op aarde is de goliathvogelspin, die in de oerwouden van Zuid-Amerika leeft.
De reus meet tot 30 centimeter in doorsnee en kan 170 gram wegen – ongeveer evenveel als een flinke hamster.
De goliathvogelspin en andere grote vogelspinnen eten behoorlijk grote prooien als knaagdieren, kikkers, vleermuizen, hagedissen en zelfs kleine vogels – vandaar de naam vogelspin.
De meeste vogelspinnen op aarde voeden zich echter met insecten.
De spin vangt zijn prooi door het dier aan zijn giftige haken te spietsen en te verdoven. Als de prooi verlamd is, braakt de vogelspin spijsverteringsvocht uit zijn maag over zijn prooi heen, die daardoor oplost.
Waar leven vogelspinnen?
Vogelspinnen verspreidden zich rond 160 miljoen jaar geleden van Amerika naar Afrika en Azië.
Dit gebeurde toen het toenmalige supercontinent Gondwana van de planeet langzaam uiteen begon te vallen tot de continenten die we nu kennen.
Dat blijkt uit studies waarbij het genoom van vogelspinnen is onderzocht.
Tegenwoordig komen vogelspinnen op elk continent voor, behalve op de Zuidpool. De grootste soorten komen echter vooral voor in subtropische en tropische streken van Midden- en Zuid-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië.
Vogelspinnen zijn een delicatesse in verschillende delen van Azië, waar ze gefrituurd en in hun geheel gegeten worden. Hier zijn vogelspinnen te koop op een voedselmarkt in Thailand.
Hoewel de vogelspin de grootste spinnensoort ter wereld is, laat hij weinig van zich horen.
De meeste vogelspinnen zitten het grootste deel van hun leven in holletjes onder de grond in regenwouden, moerassen en woestijnen.
Nederlandse vogelspin?
Met een beetje geluk kun je in bij ons ook een vogelspinachtige tegenkomen. De gewone mijnspin, Atypus affinis, is niet gevaarlijk voor mensen en komt voor in Groot-Brittannië, Nederland, België, Denemarken en Zuid-Zweden.
Hij meet slechts 2,5 cm met poten en al, en leeft uitsluitend op zandige grond met zonnige hellingen.
De gewone mijnspin kan wel 10 jaar oud worden.
In Nederland komt de gewone mijnspin voor op hoge zandgronden, zoals op de Utrechtse heuvelrug en de Veluwe. De kokertjes die ze graven vind je op zonnige en warme open plekken.
Wil je meer weten over spinnen? Lees dan ons artikel over spinnen in Nederland en België.
Zijn vogelspinnen giftig?
Gif kan genezen
De angst voor spinnen heet arachnofobie en behoort tot de meest voorkomende fobieën ter wereld. Naar schatting heeft 3 tot 15 procent van de wereldbevolking last van arachnofobie.
Hoewel het zeker zinvol is om bang te zijn voor de gifspinnen die volwassen mensen kunnen doden, zou je van de vogelspin niet echt wakker hoeven liggen.
Ondanks zijn angstaanjagende uiterlijk is de vogelspin vrij ongevaarlijk.
Vogelspinnen zijn niet giftig voor mensen. Het gif van de Afrikaanse vogelspin Pelinobius muticus kan echter sterke hallucinaties veroorzaken.
Hoewel het gif sterk genoeg is om de meeste prooidieren te verlammen, is de vogelspin zelden gevaarlijk voor mensen.
Als de harige achtpoter zijn gifkaken in je steekt, zal het bij de meeste vogelspinnen aanvoelen als een wespensteek.
Het gif van de spin kan zelfs genezend voor ons zijn.
De onderzoekers slaagden erin het eiwit te isoleren en ‘te synthetiseren’.
Dit betekent dat het pijnstillende eiwit nu kunstmatig in het lab gemaakt kan worden – en uiteindelijk als pijnstiller wereldwijd in de schappen van apotheken terecht kan komen.
Paren op leven en dood
In de wereld van vogelspinnen heeft het vrouwtje de broek aan – zelfs in de ‘slaapkamer’.
Als het mannetje op het punt staat te paren, verlaat hij zijn veilige hol en gaat op zoek naar een vrouwtje. Bij zijn uitverkorene tikt hij op de wand van het hol met enkele klopsignalen die het vrouwtje vertellen dat hij geen prooi is.
Als het vrouwtje belangstelling heeft voor haar aanbidder, komt ze het holletje uit. De paring duurt maar een paar minuten, waarbij het mannetje zich vasthoudt aan de gifhaken van het vrouwtje.
Vaak zal het veel grotere vrouwtje na de paring zin hebben in een snack – en dan is haar nieuwe partner een makkelijk hapje.
Na de paring is het mannetje uitgediend en kan het vrouwtje net zo goed profiteren van de energie die hij bevat.