De massamoordenaar
Efficiënte killermachine houdt al miljoenen jaren huis
De eerste spinnen ontstonden meer dan 300 miljoen jaar geleden, en nu leven er zeker 48.000 soorten op aarde. Alleen Antarctica is vrij van spinnen.
En we mogen blij zijn met de achtpotige seriemoordenaars in de tuin, want ze brengen het aantal muggen en vliegen in en om het huis drastisch terug.
Lees hier ook alles over spinnen in Nederland en België
In 2017 gaven twee Europese wetenschappers een onderzoek uit waarin ze waren nagegaan wat alle spinnen op aarde eten. Samen maken ze een duizelingwekkende 400 tot 800 miljoen ton insecten soldaat.
De spin is een efficiënte killermachine
Met gevoelige zintuigen, kleverige webben en verlammend gif is de spin gemaakt om snel en efficiënt prooidieren te vangen en te doden.
Skeletsleuven verscherpen de zintuigen
Lange voelharen op de poten en piepkleine parallelle sleuven in het exoskelet van de spin, sensilla genaamd, vangen zelfs de kleinste aanrakingen, trillingen en luchtstromen op.
Gifhaken verdoven en doden het slachtoffer
De buit wordt verdoofd of gedood met gif, dat de spin via de twee haken met gifbuisjes in de prooi spuit. Omdat spinnen alleen vloeibaar voedsel kunnen eten, pompen ze het prooidier vol met spijsverteringsenzymen.
Acht ogen zien fantastisch
De meeste spinnen hebben acht ogen en een breed en scherp blikveld. Vooral springspinnen hebben ontwikkelde ogen en kunnen de afstand tot een mogelijke prooi tot op een millimeter nauwkeurig bepalen.
Spintepels produceren zeven soorten spinrag
Bijna alle spinnen hebben drie paar spintepels, en veel soorten kunnen zeven soorten spinrag maken. Het spinrag wordt gebruikt voor het spinnenweb en om de prooi vast te binden zodra die in het web zit.
Chemie vergroot het klimvermogen
Dankzij harige kussentjes op hun poten kunnen spinnen op alle oppervlakken klimmen. De haren zijn gesplitst in zulke dunne draadjes dat er zogeheten vanderwaalsbindingen ontstaan tussen moleculen in de spinnenpoten en de ondergrond.
Spinnen danken hun succes voor een groot deel aan hun vermogen om webben te weven. De spintepels op het achterlijf kunnen zeven soorten spinrag produceren, en dus een draad voor ieder doel.
De vangnetten, die een diameter van wel 25 meter kunnen hebben, springen het meest in het oog.
Maar spinnen kunnen hun draden ook gebruiken als voedselverpakking, een eierzakje om de volgende generatie te beschermen en als parfum om geurhormonen naar potentiële partners te sturen.
De netwerper
Terreurspin regeert in het donker
Onoplettende insecten zijn er geweest als een netwerper zich op ze stort met zijn vierkante visnet.
Precisie is beslissend voor het jachtsucces van de spin, en daarom maakt hij een mikpunt van kleine witte kloddertjes poep. Als een insect zo’n mikpunt aandoet, rekt de spin zijn web zodanig op dat het twee à drie keer zo groot wordt. Vervolgens bestormt hij het insect en neemt het in een dodelijke omhelzing.
De meeste soorten netwerpers zijn 1,5 tot 2,5 cm lang en leven in bossen rond de evenaar.
De netwerper jaagt ’s nachts en vreet van alles op, van mieren en kevers tot sprinkhanen en andere spinnen. Dankzij een paar reusachtige ogen ziet hij in het donker circa 12 keer zo goed als een mens.
De visser
Jachtspin gebruikt gifhaken als vishengel
Op het menu van de spin staan niet alleen insecten. Sommige soorten gaan uit vissen, zoals de kleine gerande oeverspin, die op een steen aan de waterkant kruipt en op de loer gaat liggen.
Als er een visje voorbij zwemt, zet de oeverspin zijn gifhaken in het nietsvermoedende prooidier en vist hij de spartelende buit uit het water.
Wil je meer weten over giftige spinnen? Lees hier over de giftigste spinnen ter wereld.
Jachtspinnen zijn goede vissers; ze kunnen tot 6 centimeter lange vissen vangen.
Onderzoekers weten al lang dat sommige spinnen kunnen vissen, maar uit nieuwe studies blijkt dat het verschijnsel over de hele wereld voorkomt.
336 soorten roofspinnen en vijf families van waterminnende spinachtigen gaan geregeld uit vissen om aan voedsel te komen. De vissen zijn meestal kleiner dan de spinnen zelf en 2 tot 6 centimeter lang.
Het duveltje uit een doosje
De dood wacht onder een luik
Valdeurspinnen behoren tot de meest geavanceerde jagers van de natuur. Ze graven een holletje van zo’n 15 centimeter diepte, dat ze met spinrag voeren en afdekken met een dichtgeweven luikje.
Daarna spinnen ze een aantal struikeldraden rond het hol en gaan ze net onder het luikje op de loer liggen.
Het luikje op het hol van de valdeurspin is vaak bedekt met zand of mos, zodat het wegvalt in de omgeving.
Als er een diertje de struikeldraden aanraakt, schiet de valdeurspin razendsnel zijn hol uit, verheft hij zijn bovenlijf en zet hij zijn grote, vlijmscherpe gifhaken in de passant.
Die gifhaken kunnen zelfs door het hardste insectenschild breken, en zodra het gif de prooi heeft verlamd, wordt die het hol in gesleept.
Schokgarantie: Zie de valdeurspin uit zijn hol schieten
De krachtig gebouwde valdeurspinnen worden circa 4 centimeter lang en komen vooral in de tropen voor.
De valdeurspin steekt veel energie in het bouwen van zijn hol en brengt daarom zijn hele leven in één gebied door. Met zo’n beschermd bestaan is de valdeurspin de langstlevende spinnensoort.
De oudste spin op aarde was een 43 jaar oude valdeurspin, die de onderzoekers hebben gevolgd vanaf 1974 tot aan zijn dood in 2018, toen een wesp hem te grazen nam.
De bijter
Verlengde kaken spietsen soortgenoten
De pelikaanspin heeft geen zin om ingewikkeld te doen. Hij weeft geen web maar zoekt andere spinnen op en doorboort ze met zijn verlengde kaken.
Als een prooidier binnen zijn bereik komt, zet de pelikaanspin zijn verlengde kaken erin en spietst hij het slachtoffer met zijn gifhaken.
De pelikaanspin heet zo vanwege die verlengde kaken. Als de spin niet op jacht is, rusten zijn kaken langs zijn nek en wijzen de gifhaken naar de grond. En profil lijkt de spin dan net een pelikaan.
De pelikaanspin lijkt sprekend op de bekende grote watervogel als hij zijn lange kaken langs zijn nek laat rusten.
’s Nachts kammen de achtpotige killers het bos uit op websporen van andere spinnen. Al ruikend en tastend gaan ze op zoek naar de draden waarmee de webben verankerd zijn, waarna ze op de loer gaan liggen.
Sommige kunnen uren wachten op het juiste tijdstip om toe te slaan, terwijl andere licht tegen de draad tikken, zodat de webbewoner denkt dat hij beet heeft. Vervolgens brengt de pelikaanspin zijn kaken omhoog in een hoek van circa 90 graden en hapt hij toe.
Met zijn verlengde kaken doorboort de pelikaanspin andere spinnensoorten.
Tot dusver zijn er 90 soorten pelikaanspinnen ontdekt in Zuid-Afrika, Australië en Madagaskar.
De oudste pelikaanspin is gevonden in een 165 miljoen jaar oud klompje barnsteen en lijkt sprekend op zijn huidige verwanten, wat een teken is dat hij zijn jachtstrategie niet erg heeft hoeven aanpassen.
De touwtrekker
Spinnenweb werkt als katapult
De Noord-Amerikaanse spin Hyptiotes cavatus gebruikt zichzelf en zijn web als katapult. De spin spant zijn driehoekige web uit en houdt het strak. Als een prooidier de draden raakt, schieten de spin en zijn web razendsnel naar voren.
Kun hyönteinen osuu verkkoon, hämähäkki päästää irti ankkurilangasta ja kiristyneeseen verkkoon kasautunut energia vapautuu.
Deze wielwebkaardespin kan zijn web urenlang opgespannen houden terwijl hij wacht op een prooi. Bij het afvuren kunnen spin en web versnellen met meer dan 770 m/s2, wat circa 70 keer zo snel is als een Tesla Model S en plusminus 80 keer zo snel als de gravitatieversnelling van de aarde.
Momenteel is de katapultspin de snelste spin op aarde, en dankzij die snelheid is de kans groot dat de prooi wordt vastgeplakt.
Vliegend spinnenweb overrompelt prooidier
De spin weeft een driehoek
Een aantal hoofddraden vormen de basis van het web. Daartussen weeft de spin plakkerige dwarsdraden, en hij verbindt de hoofddraden met een ankerdraad. Zo vormt het web een driehoek.
Web wordt gespannen
De spin trekt zich terug naar de hoek van het web en spant de draden. Vervolgens knipt hij de ankerdraad door en houdt hij het web vast als een gespannen veer.
Web en spin suizen op prooidier af
Als een insect het web aanraakt, laat de spin de ankerdraad los en komt de opgehoopte energie vrij. De spin vuurt zichzelf en zijn web op het prooidier af met soms wel 2,15 m/s.
Het geheim van de duizelingwekkende snelheden zit ‘m in het weefsel, dat extreem elastisch is en daardoor veel spanningsenergie kan ophopen. Om zijn web te spannen trekt Hyptiotes zich terug langs een ankerdraad die aan een tak is bevestigd en trekt hij het web met zich mee.
Het gebruik van opgebouwde spanningsenergie om een bliksemsnelle beweging te produceren die de fysiologische beperkingen overschrijdt, is niet uniek. Vlooien gebruiken spanningsenergie voor hun waanzinnige sprongen en bidsprinkhaankreeften om snel en krachtig toe te slaan en schilden en schelpen te verbrijzelen.
Maar waar de andere dieren spanningsenergie in het lichaam opslaan door middel van spiercontracties, is de katapultspin de enige die, net als mensen, energie verzamelt in externe instrumenten om de kracht te vergroten.
De meesterspringer
Bespringer legt 25 keer zijn lichaamslengte af
Springspinnen doen vrijwel niet meer aan web en draden – afgezien van een zekeringslijn. In plaats daarvan hebben ze het vermogen ontwikkeld om ongewoon explosief en verrassend aan te vallen.
Met hun 10 millimeter zijn de springspinnen kleine, behendige jagers, die op muren of bomen zitten. Als een springspin met zijn grote ogen een prooi ziet, blijft hij stilletjes zitten.
Als een kat sluipt hij naderbij, tot hij razendsnel afzet en met één sprong boven op zijn nietsvermoedende slachtoffer landt.
De springspin strekt zijn achterpoten met grote kracht en schiet dan met tot wel 80 km/h weg.
Sommige soorten springspinnen kunnen 25 keer hun lichaamslengte springen en hebben hun sprong zozeer onder controle dat ze hem kunnen uitvoeren vanaf een verticaal oppervlak.
De cowboy
Lassowerpende spin ruikt naar seks
De bolaspin zit de hele dag vermomd als een klodder vogelpoep op een blad, maar zodra het donker wordt, komt de cowboy in hem naar boven.
Onder aan het blad spint de spin eerst een zekeringsdraad, en dan trekt hij met zijn achterpoten een sterke draad uit zijn spintepels. Aan het eind van die draad zit een kleverig bolletje, dat als een kleine lasso werkt.
De bolaspin is vernoemd naar de Argentijnse bola, een lasso die bestaat uit een touw met aan het uiteinde leren zakjes met stenen erin.
De bolaspin hangt de lasso aan zijn ene poot en werpt hem met een verbluffende snelheid en precisie. Om een mot te lokken, bootst hij de feromonen van een vrouwtje na.
De mannetjesmot kan de geur van seks niet weerstaan, en als hij dichtbij is, gooit de bolaspin zijn plakkerige lasso uit en haalt hij de buit binnen.
Wil je meer weten over misschien wel de meest iconische spin ter wereld? Lees hier over de zwarte weduwe.
Zie hoe de bolaspin aan de lopende band motten binnensleept
De bolaspin is een gulzige jager en gebruikt een keur aan feromonen om allerlei soorten motten naar zich toe te lokken.