Roofdieren hebben meerdere strategieën om kou en voedselschaarste te overleven. Een flinke reserve aanleggen, een winterslaap of in het najaar extra veel eten.
Maar de meest extreme strategie is van de wimperspitsmuis Suncus etruscus. Nieuw onderzoek wijst uit dat als het koud wordt, de muis zijn brein laat krimpen om energie te besparen.
’s Winters laat de spitsmuis het hersengedeelte krimpen dat de signalen uit de snorharen verwerkt. Zijn brein is in de winter (blauw) 28 procent kleiner dan in de zomer (geel).
Biologen van de Duitse Humboldt University of Berlin hadden eerder ontdekt dat een andere soort spitsmuis zijn brein én zijn lichaam laat krimpen in de winter, om in de lente weer te groeien.
De onderzoekers wilden nu onderzoeken of de wimperspitsmuis dezelfde strategie gebruikt, en hoe dat samenging met de seizoenen. Ze maakten daarom een jaar lang steeds hersenscans bij tien muizen die steeds 12 uur in het licht en 12 uur in het donker werden gezet.
Complex systeem regelt het krimpen
Het onderzoek liet zien dat de hersenen ’s winters krompen, hoewel de muizen de seizoenen niet konden merken. Daarna werd het onderzoek herhaald, maar hadden de muizen in de zomer beperkt toegang tot voedsel.
Nu krompen de hersenen ook in de zomer. Zo hebben de onderzoeken aangetoond dat het jaarritme van de muis zowel door hun biologische klok als door de hoeveelheid voedsel wordt bepaald.
Met zijn 1,8 gram is de wimperspitsmuis Suncus etruscus ’s werelds lichtste zoogdier. In de lente, zomer en herfst eet hij per dag acht keer zijn gewicht aan voedsel om te overleven. In de winter, als er weinig voedsel te vinden is, moet de muis zijn energieverbruik drastisch verminderen.
Verder onderzoek wees uit dat niet het hele brein krimpt, maar alleen een bepaalde laag in de hersenschors. Dit gedeelte verwerkt signalen van de snorharen, de belangrijkste instrumenten tijdens de jacht op insecten en wormen.
42% – zo veel stijgt het aantal neuronen in een van de hersendelen van de spitsmuis als de winter voorbij is.
Het brein krimpt in de winter met wel 28 procent, wat veel energie bespaart wanneer de muis zijn jachtinstrumenten toch niet nodig heeft.
In de lente groeit het aantal hersencellen weer met 42 procent. Die mate van nieuwe hersencelvorming is nooit eerder bij een volwassen zoogdier gezien.
