De gewone wesp en de paardenwesp (of Europese hoornaar) vallen onder de wespenfamilie met de Latijnse naam Vespidae. Er zijn wereldwijd ongeveer 5000 soorten wespen, waaronder de gewone wesp, die vaak gewoon wesp genoemd wordt, en de paardenwesp.
Gewone wespen zijn langvleugelige insecten die alleen of in kolonies leven, afhankelijk van de soort. Zowel de gewone als de paardenwesp zijn sociaal en leven in kolonies.
Kom meer te weten over de gewone wesp Vespula Vulgaris en de paardenwesp Vespa Crabro.
Hoe zien wespen eruit?
Gewone wesp
De gewone wesp (of gewoon ‘de wesp’) zie je vaak in het zomerse landschap rondzwermen.
De gewone wesp is vooral te herkennen aan zijn felle gele en zwarte kleuren, die voor alle insectenetende roofdieren gevaar signaleren.
Hij heeft zes poten, twee vleugels en grote zwarte ogen. Het achterlijf is zwart en geel gestreept, en tussen de ogen van Vespula Vulgaris zit een zwarte vlek die op een anker lijkt.
De wespensoort Vespula Vulgaris is te herkennen aan de zwarte vlek op de kop, die op een anker lijkt.
Aan zijn achterlijf zit een giftige angel, die de wesp gebruikt om insecten te doden. Bijen verliezen hun angel en sterven als ze steken, maar wespen niet. Die kunnen tal van keren prikken.
De gewone wesp wordt 10 tot 19 millimeter lang, en is dus een betrekkelijk klein insect.
De kleuren van de wesp signaleren duidelijk naar andere roofdieren om hun tanden niet in het giftige insect te zetten.
Feiten over de gewone wesp
- Latijnse naam: Vespula Vulgaris.
- Kenmerken: Gele en zwarte strepen op het achterlijf en een vlek als een anker tussen de ogen.
- Lengte: 10-19 millimeter.
- Vliegtijd: Mei tot september.
- Levensduur: Mannetjes leven een paar dagen en sterven als ze gepaard hebben. Werksters (altijd vrouwtjes) leven een paar weken, terwijl de koningin overwintert en een jaar leeft.
Paardenwesp
De paardenwesp of Europese hoornaar, Vespa Crabro, is de grootste wespensoort in Europa.
De koningin kan 35 millimeter lang worden. De soort is dus een stuk groter dan de gewone wesp.
De paardenwesp is van het geslacht Vespa. Dit komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië, maar is nu inheems in grote delen van Europa.
Behalve aan de grootte kun je het verschil tussen een gewone en een paardenwesp zien door naar de kleuren van de wespen te kijken.
De paardenwesp, Vespa Crabro, is groter en roder van kleur dan de gewone wesp, Vespula Vulgaris.
De paardenwesp is meer oranjerood van kleur dan de gewone wesp, en vooral de achterkant van de kop en het voorste deel van het achterlijf zijn meer rood dan geel.
De vleugels van de paardenwesp zijn ook meer roodbruin dan die van de gewone wesp.
De paardenwesp kun je herkennen aan zijn grootte en aan zijn rode tinten.
Feiten over de paardenwesp
- Latijnse naam: Vespa Crabro
- Kenmerken: Het voorlijf en het eerste deel van het achterlijf zijn oranjerood.
- Lengte: 18-24 millimeter. De koningin kan echter 35 millimeter worden.
- Vliegtijd: Mei tot september.
- Levensduur: Mannetjes en werksters (altijd vrouwtjes) sterven aan het eind van de herfst, terwijl de koningin overwintert en een jaar leeft.
Zowel gewone als paardenwespen kunnen een mens met hun giftige beet steken als ze zich bedreigd voelen.
Hoewel de kans groter is dat je door een gewone wesp gestoken wordt, omdat die agressiever is, is er meer reden om bang te zijn voor een beet van een paardenwesp.
Dit komt omdat de beet van een paardenwesp pijnlijker is en meer gif bevat dan de beet van een gewone wesp.
Hoewel het pijn doet om door een gewone wesp of een paardenwesp te worden gestoken, zijn de beten in verreweg de meeste gevallen ongevaarlijk.
Hieronder lees je wat de symptomen na een steek zijn en wanneer je 112 moet bellen.
Wil je meer lezen over de dieren in onze natuur? Lees dan ook de artikelen [De gevaarlijkste dieren van Nederland].(https://wibnet.nl/dieren/de-gevaarlijkste-dieren-van-nederland), Slangen in Nederland en Spinnen in Nederland en België.**
Waar komen wespen voor?
Sociale wespen zoals de gewone wesp en de paardenwesp leven in kolonies, waar ze de lente en zomer doorbrengen met het bouwen van een stevig wespennest.
Het invlieggat van een wespennest zit altijd onder aan het nest.
Zowel de paardenwesp als de gewone wesp maken vaak een onderkomen in holle bomen, muren of ondergrondse holtes. Het belangrijkste is dat het nest beschermd wordt tegen regen en roofdieren en dat het toegang heeft tot hout.
Het wespennest bestaat uit afgeknaagd hout dat, vermengd met het speeksel van de wespen, een kleverige pulp wordt die tot een wespennest gevormd kan worden.
Aanvankelijk bestaat de kolonie alleen uit de wespenkoningin, die in haar eentje het eerste kleine wespennest bouwt. Hier legt ze eitjes waar werksters uit komen, die haar helpen de kolonie uit te breiden.
Wespen voeden hun larven met vlees en bouwen een nest voor ze van afgeknaagd hout.
In de lente is de belangrijkste taak van de koningin het stichten van een grote kolonie werksters, maar als de nazomer aanbreekt, is het tijd voor een generatiewisseling.
Nu brengt de koningin nieuwe koninginnen voort, en mannetjes (darren) om de koninginnen te bevruchten. De bevruchte koninginnen overwinteren tussen bladeren, in houtstapels of op andere plaatsen waar ze vorst kunnen vermijden.
De rest van de zwerm sterft en de verantwoordelijkheid voor de kolonie van het volgende jaar wordt aan de bevruchte wespenkoninginnen overgelaten.
Sommige wespensoorten bouwen ondergrondse nesten, waarin ze het hele seizoen verblijven.
Wat eten wespen?
De wesp is een roofdier
In tegenstelling tot honingbijen, die zich met nectar uit bloemen voeden, zijn wespen roofdieren. Wespen voeden hun larven met een eiwitrijk dieet van insecten, die ze met hun gifangels doden.
Als de prooi eenmaal naar het wespennest is gebracht, wordt het vlees grondig gekauwd voor het aan de larven wordt opgediend. In ruil voor het vlees braakt de larve een suikerachtige vloeistof uit, die de wesp vrolijk opeet.
Tijdens de zomer voedt de wesp haar larven met vlees, zodat ze kunnen uitgroeien tot grote en sterke wespen. In deze periode kan de wesp zich op je barbecueworstjes storten.
Later in de zomer hebben volwassen wespen ook belangstelling voor zoetigheden zoals sappen, fruit en jam, die als brandstof voor hun vleugels dienen.
In deze tijd kan vooral de gewone wesp dichtbij komen, terwijl de paardenwesp zich vaak wat op afstand houdt.
Wespen eten zoetigheden als fruit om brandstof binnen te krijgen voor de jacht op vlees voor hun larven.
Hoe gevaarlijk zijn wespen?
Wespen zijn in principe niet gevaarlijk als je zorgt dat je er niet mee in aanraking komt. Het kan helemaal geen kwaad om ze rond het huis te hebben, want ze houden de populatie van ongedierte, zoals rupsen, laag.
Ze kunnen echter aanvallen als ze voelen dat hun kolonie bedreigd wordt, zegt entomoloog Lars Vilhelmsen.
‘Wespen zijn roofdieren en daarom gebruiken ze hun gif vooral om hun prooi te steken en te verdoven. Maar ze kunnen het gif ook gebruiken om zich te verdedigen, en dat doen ze vooral als je te dicht bij hun nest komt.’
In één tijd van het jaar in het bijzonder moet je oppassen dat je niet te dicht bij giftige wespen komt.
‘De nazomer is een kritieke tijd voor wespen. Dan moeten ze nieuwe koninginnen leveren, dat wil zeggen: geslachtsrijpe individuen die kunnen paren. Hier werken ze het hele seizoen naartoe. Daarom zijn ze er in die periode meer op gebrand om zich te verdedigen,’ legt hij uit.
Als je door een wesp gestoken wordt, kan de steek verschillen, afhankelijk van de wespensoort.
De paardenwesp bevat bijvoorbeeld meer gif dan een gewone wesp, dus de beet van een paardenwesp zal meestal pijnlijker zijn. Aan de andere kant prikken paardenwespen zelden in vergelijking met gewone wespen.
Wespen verdedigen zich samen
Om zich te verdedigen tegen vijanden, zoals hongerige vogels of mensen die hun huis niet met ze willen delen, heeft de wesp een superieur wapen: de gifangel.
Wespen gebruiken hun scherpe gifangel om hun prooi te verlammen of zich te verdedigen als ze zich bedreigd voelen.
Als je bij een wespennest in de buurt komt, bundelen de wespen soms hun krachten om aan te vallen. Probeer daarom nooit een bewoond wespennest te verwijderen zonder een beschermend pak aan.
‘Net als andere sociale insecten zenden wespen alarmferomonen uit als ze zich bedreigd voelen. Daardoor worden ze erg opgehitst, en ze kunnen zich snel in stelling brengen voor een gezamenlijke tegenaanval,’ zegt Lars Vilhelmsen.
Wespen kunnen ook steken als je zit te eten, en ze zijn vooral agressief in de nazomer, als het wespennest uiteengevallen is en de wespen op zoek zijn naar zoete brandstof zoals limonade en fruit.
Hoe voorkom je dat je door wespen gestoken wordt?
Wespen steken niet zomaar. De beste tip om te voorkomen dat je door een wesp gestoken wordt is dan ook: loop ze niet in de weg.
Wespen hebben het niet op jou gemunt, maar op wat je op tafel hebt staan.
Dek gebak en blikjes frisdrank dus af, zodat ze zich daar niet kunnen verstoppen. En als de wesp eraan komt, haal dan niet naar hem uit maar blijf stil zitten en wacht tot hij wegvliegt.
Wespen kunnen zich ook in het gras verstoppen, dus als je niet gestoken wilt worden, kun je buiten beter niet op blote voeten lopen.
Na een steek van een wesp zal de huid meestal opzwellen, jeuken en een beetje pijn doen. De milde symptomen nemen meestal na een paar dagen af.
Wat doe je als je gestoken bent?
Als je door een wesp gestoken wordt, kun je symptomen ervaren als:
- Plaatselijke pijn
- Zwelling
- Jeuk en roodheid rond de steek.
Deze symptomen gaan vanzelf over en de meeste mensen krijgen geen zwaardere symptomen.
Sommige mensen kunnen echter allergisch zijn voor wespensteken, net als voor bijensteken, en in dat geval is het belangrijk te reageren.
Maar heel weinig mensen zijn allergisch voor het gif van de wesp, zegt Lars Vilhelmsen: ‘Een wespensteek is een cocktail van gifstoffen, waaronder neurotoxinen en cytokinen, waarop je een allergische reactie kunt krijgen. De allergische reactie is een overreactie van het immuunsysteem, waarbij je in een anafylactische shock kunt raken en hevige hartkloppingen kunt krijgen. Dit kan op zich dodelijk zijn, maar dat is het maar heel zelden.’
Als de zwelling zich verder uitbreidt dan de plek van de steek, of je wordt duizelig, hebt hoofdpijn en moet overgeven, dan is dat een teken van een allergische reactie.
Bij een allergische reactie verschijnen deze symptomen enkele minuten na de steek, en in dat geval moet je 112 bellen. Als je in de mond of keel gestoken wordt, moet je ook onmiddellijk medische hulp zoeken.
De arts zal de allergische reactie behandelen met antihistaminica.