De gevaarlijkste dieren van Nederland − Bekijk ze hier

• Latijnse naam: Vespa Crabro.
• Kenmerken: De Europese hoornaar (of paardenwesp) kan bijna vier centimeter lang worden, heeft een roodbruine kop en zoemt luid. Hij is niet zo agressief, en steekt dus alleen als hij zich bedreigd voelt.
• Verspreiding: In Nederland komt de Europese hoornaar overal voor. Hij is niet heel zeldzaam, behalve in de kuststreek en in Groningen en Friesland.
• Daarom is hij gevaarlijk: Het gif van de Europese hoornaar is drie keer zo krachtig als dat van een gewone wesp, want het bevat onder meer de pijn veroorzakende stof acetylcholine. Voor mensen die allergisch zijn voor wespensteken kan het gif van de Europese hoornaar snel fataal zijn.

Gemeten in aantal opnames en sterfgevallen is de Europese hoornaar een van de gevaarlijkste dieren van Nederland.

Elk jaar worden er een paar sterfgevallen door wespensteken geregistreerd, en omdat de Europese hoornaar het krachtigste gif heeft, is die het meest gevaarlijk.

Als je in je mond of keel wordt gestoken, kan de zwelling zo erg worden dat de luchtwegen geblokkeerd raken, waardoor je kunt stikken. Daarom moet je altijd een arts opzoeken als je in je mond of keel wordt geprikt.

Mensen sterven echter meestal aan allergische reacties op steken. Tot vijf procent van de bevolking is allergisch voor wespen, en hoe vaker je geprikt wordt, hoe gevaarlijker het wordt. Net als de gewone wesp kan een Europese hoornaar meerdere keren steken.

In zeldzame gevallen beïnvloeden wespensteken de bloedsomloop en je hersenen, met een dalende bloeddruk, krampen en misschien zelfs een hartaanval als gevolg.

Elk jaar sterven er in Nederland vijf tot tien personen aan een allergische reactie na een wespensteek.

• Latijnse naam: Vipera berus.
• Kenmerken: De adder is stevig gebouwd en heeft een driehoekige kop met twee gifklieren achterop. De ogen hebben een verticale, spleetvormige pupil met een roodachtige iris.
• Verspreiding: De adder komt in Nederland voor op de hoge zandgronden, met uitzondering van de duinen. In Noord-Holland, Groningen, Noord-Brabant en Utrecht is hij uitgestorven.
• Daarom is hij gevaarlijk: Het gif van de adder breekt weefsel af en werkt antistollend, waardoor bloedingen en zwellingen optreden. In zeldzame gevallen is een beet levensbedreigend. Dat geldt met name voor oudere personen of kinderen onder de drie. Andere factoren, zoals leeftijd, gewicht, gezondheid en fysieke activiteit na de beet spelen ook een rol.

Je ziet in Nederland niet vaak een slang, en je moet wel heel veel pech hebben, wil je door een giftige slang gebeten worden.

Er is namelijk maar één gifslang in Nederland: de adder.

Als een adder bijt om te doden, spuit hij zo’n 30 mg gif in eenveertigste seconde. Als hij alleen wil waarschuwen, gebruikt hij echter iets minder gif.

Een geschatte 30 procent van alle waarschuwingsbeten is echter een ‘droogbeet’, waarbij geen gif vrijkomt. Toch is het belangrijk om naar de dokter te gaan als je gebeten bent.

Als je door een adder gebeten wordt, krijg je meestal milde tot matige symptomen, zoals:

• Duizeligheid
• Lichte zwelling
• Braken
• Hartkloppingen
• Pijn en roodheid rondom de beet

In Nederland zijn adderbeten redelijk zeldzaam. Sinds 1985 zijn er 220 adderbeten geregistreerd, en dertien daarvan zijn fataal gebleken.

Meer weten over slangen in Nederland? Lees dan ons artikel over slangen in Nederland.

• Latijnse naam: Trachinus draco.
• Kenmerken: De grote (of gewone) pieterman is een zoutwatervis die op 2-15 meter diepte leeft. De grote pieterman is zo’n 40 centimeter lang, en een kleine pieterman maar 15 centimeter. Overdag ligt de vis begraven in het zand, en dan zijn alleen de ogen en rugvinnen zichtbaar.
• Verspreiding: Pietermannen leven langs de Nederlandse kust. De afgelopen jaren schijnt de vis steeds vaker voor te komen.
• Daarom is hij gevaarlijk: Bij een steek van de grote pieterman komt er dracotoxine − ‘drakengif’ − in het lichaam. Het gif heeft een oplossend effect op de rode bloedcellen en verzwakt de witte bloedcellen, waardoor het lichaam moeilijker zuurstof kan rondpompen. In het ergste geval is het gif levensbedreigend, en de pijn en shock verhogen het risico op verdrinking.

De grote pieterman is een schuwe vis, maar als hij zich bedreigd voelt, verdedigt hij zich met zijn gifpunten met dracotoxine in zijn kieuwen en rugvinnen. Daarom is de grote pieterman een van de gevaarlijkste dieren van Nederland.

Als je op een gifpunt gaat staan, krijg je symptomen als:

• Hevige pijn, gedurende een half uur
• Hoofdpijn
• Zwelling en verkleuring
• Ontsteking
• Duizeligheid

Sterfgevallen na een steek van een grote pieterman zijn extreem zeldzaam, maar het kan wel.

Er zijn geen geregistreerde sterfgevallen in Nederland, maar in 2020 stierf een 16-jarige jongen op Mallorca na een ontmoeting met een pieterman. De jongen was aan het snorkelen toen hij in het gezicht werd geprikt. Dat veroorzaakte een ernstige reactie, en hij verdronk kort daarna.

De jongen is het tweede sterfgeval in 100 jaar waarvan we zeker weten dat het gif van de grote pieterman de directe oorzaak was.

Experts denken echter dat er in de geschiedenis nog veel meer verdrinkingen zijn veroorzaakt door de hevige pijn die het gif opwekt.

• Latijnse naam: Canis lupus.
• Kenmerken: De wolf is meestal grijszwart met zandkleurige, zwarte en witte vlakken. De wolf houdt, anders dan de hond, zijn staart meestal laag. Het puntje van een wolvenstaart is altijd zwart.
• Verspreiding: In 2015 werd er in Nederland een wolf gefotografeerd. Dat was de eerste keer in 150 jaar dat het roofdier hier werd gesignaleerd. Sindsdien zijn er al 36 individuele wolven geïdentificeerd, waarvan er vijf nu permanent in Nederland leven.
• Daarom is hij gevaarlijk: De wolf is sterk genoeg om een mens te doden, maar dat gebeurt uiterst zelden. In 50 jaar zijn er in heel Europa slechts vier mensen overleden door een wolf.

De wolf is een vrij groot roofdier en kan daarom ook mensen doden. Maar de kans om aangevallen te worden door een wolf, is verwaarloosbaar.

Ervaringen uit het buitenland – vooral de VS, waar zo’n 70.000 wolven leven – leren dat wolven uiterst zelden mensen aanvallen.

En als een wolf het een enkele keer op een mens gemunt heeft, heeft hij meestal hondsdolheid.

Uit een Noors onderzoek uit 2002 blijkt dat er in Europa tussen 1950-2000 in totaal vier mensen zijn gedood door niet-hondsdolle wolven. In diezelfde periode werden er in Rusland vier mensen gedood door een wolf, maar in Noord-Amerika is er geen enkel geval geregistreerd.

Als je deze gevallen voegt bij de sterfgevallen door hondsdolle wolven, kom je op negen doden in Europa, acht in Rusland en nul in Noord-Amerika.

In het rapport staat: ‘In de extreem zeldzame gevallen dat er mensen sterven door wolven, had de wolf in kwestie hondsdolheid; roofaanvallen zijn voornamelijk op kinderen gericht; aanvallen zijn over het algemeen ongewoon, maar episodisch, en mensen zijn geen onderdeel van het natuurlijke voedselpatroon van wolven’.

In Nederland zijn voor zover bekend de laatste eeuwen geen mensen gedood door wolven, maar de angst daarvoor neemt nog steeds toe, net als het aantal wolven.

Het stijgende aantal wolven in Europa komt door de Europese Habitatrichtlijn uit 1992 en door de klimaatverandering, die de leefomstandigheden voor de wolf en zijn prooien gunstiger maakt.

• Latijnse naam: Sus scrofa.
• Kenmerken: Het wilde zwijn heeft een langwerpig en kegelvormig hoofd en een lichaam dat 90-180 centimeter lang is en 50-200 kilo weegt. Hij heeft hoektanden ter grootte van bananen.
• Verspreiding: Op het wilde zwijn wordt in Nederland veel gejaagd, omdat men vindt dat hij niet overal mag leven. In sommige gebieden, zoals de Veluwe, leeft hij wel.
• Daarom is hij gevaarlijk: Het wild zwijn kan mensen met zijn lichaam en scherpe hoektanden levensgevaarlijk verwonden. Bovendien kan in het vlees een parasiet zitten die een ontsteking in de hartspier of de hersenen kan veroorzaken.

De mens vreest het wilde zwijn al duizenden jaren.

Op talloze grotschilderingen staan agressieve wilde zwijnen met grote slagtanden, en de Grieken en Romeinen schreven al over aanvallen van wilde zwijnen.

Uit een rapport uit 2013 blijkt echter dat wilde zwijnen zelden mensen aanvallen.

Tussen 1825 en 2012 zijn er wereldwijd 412 aanvallen van wilde zwijnen geregistreerd, waarbij in totaal 665 mensen gewond raakten.

Zo’n 70 procent van die aanvallen vond na de millenniumwisseling plaats, en het aantal aanvallen is de jaren daarna in Europa ook zeker toegenomen.

In het noorden van Rome lopen er wilde zwijnen op straat, en de inwoners hebben zo’n last van het agressieve dier dat ze een tijdlang na half 9 ’s avonds niet meer de straat op gingen. Soortgelijke situaties doen zich voor in Barcelona en Berlijn.

De aanvallen zijn een doodenkele keer fataal. In 2017 overleed een jager in Noord-Duitsland, en in 2022 stierf een jager in Italië. Vaak loopt een aanval dodelijk af omdat het wilde zwijn de ledematen zo beschadigt dat iemand doodbloedt.

In de Nederlandse natuur leven tussen de 3000 en 10.000 wilde zwijnen.

Vlees bevat ziekten

In Nederland is er in de recente geschiedenis geen mens door een wild zwijn gedood, maar wilde zwijnen zijn niet alleen gevaarlijk door hun sterke lichaam en scherpe tanden.

Wilde zwijnen dragen talloze ziekten met zich mee, die vooral gevaarlijk zijn voor huisdieren en vee, maar in zeldzame gevallen ook voor mensen.

Wilde zwijnen kunnen het hepatitis E-virus overdragen als hun vlees niet gaar genoeg is bereid.

Daarnaast kunnen wilde zwijnen de parasiet Trichinella dragen. Mensen kunnen hiermee besmet raken en last krijgen van darmproblemen, koorts, misselijkheid en spierpijn. In het ergste geval is het levensbedreigend.

• Latijnse naam: Ixodes ricinus.
• Kenmerken: Teken zijn niet groter dan een speldenkop. Hun lichaam is rood-zwart en hun bloedzuigende snuit bevat weerhaakjes.
• Verspreiding: De teek komt overal in Nederland veel voor, vooral in bossen, maar ook vaak in tuinen.
• Daarom is hij gevaarlijk: Teken zijn op zichzelf niet gevaarlijk, maar ze kunnen ziekten overdragen aan mensen bij een beet. In zeldzame gevallen zijn die ziekten ernstig of zelfs dodelijk.

Een tekenbeet stelt op zich niet veel voor, maar de consequenties kunnen gigantisch zijn – en in het ergste geval zelfs dodelijk.

De teek kan namelijk de bacterie Borrelia burgdorferi met zich meedragen, die de ziekte van Lyme veroorzaakt.

Een belangrijk eerste symptoom van de ziekte van Lyme is een rode kring die rond de beet verschijnt. Bovendien kun je last krijgen van lichte koorts, moeheid en hoofdpijn.

Als de bacterie niet behandeld wordt en zich ontwikkelt tot lyme, kan dat in het ergste geval zorgen voor neuroborreliose: verlamming in het lichaam en met name het gezicht. Ongeveer eentiende van de mensen met de ziekte van Lyme krijgt neuroborreliose.

De ziekte van Lyme komt in Europa de laatste decennia steeds vaker voor: er zijn al 360.000 besmettingen geregistreerd.

In zeldzamere gevallen kan een tekenbeet ook hersenvliesontsteking veroorzaken, ook wel TBE (tick-borne encephalitis) genoemd. In Nederland hebben slechts enkele mensen TBE gekregen.

De Wereldgezondheidsorganisatie WHO schat dat jaarlijks wereldwijd tussen de 10.000 en 12.000 mensen TBE krijgen van teken.

De eerste symptomen van TBE ontstaan meestal na 10-14 dagen en zijn:

• Koorts
• Hoofdpijn
• Spierpijn
• Vermoeidheid

Bij een kwart van de patiënten verergeren de symptomen na een week, en krijgt de patiënt last van braken, een stijve nek, hevige hoofdpijn en kramp. Er is geen behandeling voor TBE, en meestal gaat de ziekte vanzelf over.

Volgens de WHO sterft ongeveer 1-2 procent na besmetting met TBE.

Als je veel buiten bent of naar landen reist waar TBE vaak voorkomt, kun je er goed aan doen om je te laten vaccineren tegen TBE.