Uitgebrande auto’s, ingeslagen ruiten en botsingen met politie.
Zo zagen de straten er in Nederland en Denemarken de afgelopen weken uit na gewelddadige demonstraties.
Achter de chaotische taferelen en gemaskerde gezichten schuilt een wetenschappelijke verklaring voor de spiraal van geweld waarin menigten vaak belanden.
Met name door één emotie grijpt iemand naar geweld
Sociologen werken meestal met drie theorieën uit de massapsychologie om te verklaren waarom demonstraties uitlopen op rellen:
- De boze menigte: Mensen raken hun zelfreflectie en hun gezonde verstand kwijt, en doen daarom dingen die ze in hun eentje niet zouden doen.
- De slechte menigte: Rellen trekken mensen aan met criminele en gewelddadige neigingen, die hun persoonlijkheidskenmerken gezamenlijk tot uiting brengen.
- De kwade aanjagers: Een combinatie van het bovenstaande. Mensen met kwade bedoelingen moedigen anderen aan om tijdens een demonstratie geweld te gebruiken.
Deelnemers aan gewelddadige demonstraties hebben bepaalde psychologische eigenschappen. Zo blijkt uit onderzoek dat gewelddadige demonstranten de neiging hebben om neer te kijken op degenen tegen wie ze zich verzetten.
Een gezicht dat blijk geeft van minachting, trekt zich meestal aan één kant samen, waarbij de ene mondhoek omhoog gaat.
Minachting is een zogeheten sociale emotie – dat wil zeggen gebaseerd op de acties en het gedrag van anderen – en geeft zelfs een sterkere piek in het gevoelscentrum van de hersenen, de amygdala, dan bijvoorbeeld afschuw.
Ervaren onrecht is puur vergif
Gewelddadige demonstraties ontstaan niet uit het niets, maar hebben een onderliggende aanleiding.
Een gebeurtenis – politiemoord, onteigening, corruptie of coronarestricties – lokt demonstraties uit, die escaleren in geweld.
Onderzoeken tonen aan dat demonstranten hun toevlucht nemen tot geweld als ze niet het gevoel hebben gehoord te worden in een systeem dat in hun ogen oneerlijk en onderdrukkend is.
Ook de aanwezigheid van de politie speelt een belangrijke rol bij de escalatie van de demonstratie. Uit onderzoek is gebleken dat een vermeende wrede behandeling door de politie voor demonstranten een rechtvaardiging kan zijn om bij protesten naar geweld te grijpen.
🎬 Zie hoe een demonstratie uitdraait op geweld:
Coronaverzet brengt nieuwe groepen bijeen
Tijdens de coronapandemie zijn verschillende online groepen samengekomen voor een gemeenschappelijk doel.
Een rapport van de VN en een nota van de Europese Raad waarschuwen dat rechtsextremisten tijdens de pandemie hebben geprobeerd nieuwe aanhangers online te rekruteren en te radicaliseren met complottheorieën over het coronavirus als propaganda.
Extreemrechtse groeperingen hebben de afgelopen vijf jaar het aantal gewelddadige aanslagen en de terreur in de westerse wereld met 320 procent doen toenemen.
Sommige demonstranten bij de bestorming van Capitol Hill waren aangesloten bij extremistische groeperingen, andere waren ‘doodgewone Amerikanen’.
Onderzoek toont aan dat online gesprekken over onrechtvaardigheid een gemeenschappelijke wrok voeden, die tot uiting kan komen als gelijkgezinden er samen op uit gaan.
De gesprekken zorgen er ook voor dat meer mensen de barricade op gaan.
Onderzoekers: Geweld ondermijnt het doel
Uit een enquête van Stanford University op basis van fictieve verslagen van racistische en antiracistische demonstranten blijkt echter dat de meerderheid zich tegen de zaak keert als er geweld wordt gebruikt, ook al werd dat eerder juist toegejuicht.
Gewelddadige demonstranten gooien dus hun eigen glazen in.